Σύνταγμα - Στοιχεία και Προϋποθέσεις Επιτυχίας

Κάθε σοβαρή συζήτηση περί αναθεώρησης του Συντάγματος καλείται να απαντήσει πειστικά στην αντίρρηση ότι αν δεν λύσουμε το πρόβλημα της εφαρμογής του, οποιαδήποτε αναθεώρηση θα είναι ανώφελη. Κόμματα (κοινοβουλευτικά και μη), κινήσεις πολιτών, ακόμα και κινήματα που ζητούν νέο Σύνταγμα, αντί για αναθεώρηση, συζητούν σε διάφορους βαθμούς έντασης, συνήθως χωρίς να αγγίζουν αυτό το μικροπροβληματάκι.
Διαρκούσης της συζήτησης, το τρέχον Σύνταγμα δέχεται συνέχεια αντιδιαμετρικές ερμηνείες για το «πνεύμα» και το «γράμμα» του, από νομικούς και συνταγματολόγους που ζουν, υποτίθεται, στην ίδια χώρα, σπούδασαν και υπηρετούν το ίδιο δίκαιο, αλλά ανήκουν… σε διαφορετικά κόμματα. Σε αυτό το κλίμα, οι «αντισυνταγματικοί» νόμοι και άλλες «παραβιάσεις» του Συντάγματος είναι αντικείμενο καθημερινής κόντρας σε όλα τα επίπεδα του δημοσίου διαλόγου, από το Κοινοβούλιο μέχρι τα τηλεπαράθυρα και τα καφενεία. Το κακό, μάλιστα, είναι γενικότερο. Ας μην ξεχνάμε ότι η ποιότητα των νομικών κειμένων είναι, πλέον, τέτοια που η χώρα έχει καταντήσει να κυβερνιέται, χρόνια τώρα, βάσει εγκυκλίων!
Με τελευταία αφορμή τη σύσταση από την κυβέρνηση της Επιτροπής για τη Συνταγματική Αναθεώρηση, παρατίθενται εδώ κάποια στοιχεία-προϋποθέσεις ενός επιτυχημένου Συντάγματος για την Ελλάδα.

'Το σημαντικότερο των Συνταγμάτων της Επανάστασης ψηφίσθηκε στην Τροιζήνα τον Μάιο του 1827 από τη Γ΄ Εθνοσυνέλευση […]. Το «Πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδος» διακήρυττε για πρώτη φορά την αρχή της λαϊκής κυριαρχίας […]' (από την ιστοσελίδα «10 Ορόσημα Συνταγματικής Ιστορίας»).

Στρατηγικές Επιλογές

Η ιδιοσυγκρασία του Συντάγματος, όπως εκφράζεται με την ευελιξία του, την έκτασή του και την ευκολία αναθεώρησής του είναι, μεν, ευθύνη του συντάκτη του, αλλά οφείλει να συνάδει με την ιδιοσυγκρασία του λαού που το εφαρμόζει. Πρόκειται για στρατηγικές επιλογές που, χωρίς να μπορούν εύκολα να χαρακτηριστούν ως σοφές ή ανόητες, ορθές ή εσφαλμένες, καθορίζουν την επιτυχία του σημαντικότερου κειμένου του Πολιτεύματος.

Έκταση

Το Σύνταγμα μπορεί να είναι ένα μικρό, περιεκτικό κείμενο αρχών ή ένα λεπτομερειακό κείμενο που (προσπαθεί να) καλύπτει όλες τις περιπτώσεις και καταλήγει να μοιάζει με νόμο.

Αναθεώρηση

Δύο τάσεις συγκρούονται ως προς τη δυσκολία αναθεώρησης ενός Συντάγματος: Η παραδοσιακή θέλει τη διαδικασία αναθεώρησης δύσκολη και αργή, ώστε να προστατεύεται από παρατράγουδα. Μια πιο σύγχρονη, θέλει το Σύνταγμα να αλλάζει εύκολα και γρήγορα, ώστε να μπορεί να παρακολουθεί τις εξελίξεις.
Η σημερινή διαδικασία αναθεώρησεις πάσχει με διάφορους τρόπους:

• Η Βουλή αποφασίζει μόνη της πώς θα… αυτοπεριορίζεται
  Το Σύνταγμα είναι το πλαίσιο που θέτει τα όρια μέσα στα οποία μπορεί να κινείται ο Νόμος· θα μπορούσε, ίσως, να θεωρηθεί μια επιπλέον Εξουσία. Όταν συντάσσεται και αναθεωρείται από το ίδιο σώμα που νομοθετεί, βρισκόμαστε προ ενός παραδείγματος εφαρμογής της λαϊκής ρήσης «Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει», αν όχι «βάζουμε το λύκο να φυλάει τα πρόβατα».
• «Τυφλή» διαδικασία
  Η διαδικασία αναθεώρησης προβλέπει την εμπλοκή δύο διαδοχικών κοινοβουλευτικών συνθέσεων: Η πρώτη ορίζει τα προς αναθεώρηση άρθρα και η δεύτερη αναθεωρεί. Δηλαδή, το τρέχον Κοινοβούλιο δίνει λευκή επιταγή στο επόμενο να αναθεωρήσει τα άρθρα αυτά όπως θέλει, ενδεχομένως με απλή πλειοψηφία μόνο 151 Βουλευτών, εάν η προηγούμενη Βουλή ψήφισε τα αναθεωρητέα άρθρα με πλειοψηφία ⅗ (181 Βουλευτών). Υπενθυμίζεται ότι με το τρέχον εκλογικό σύστημα, 50 από αυτούς τους Βουλευτές (το ⅙ του συνόλου τους και περίπου το ⅓ της δύναμης του πρώτου κόμματος) είναι δώρο στο πρώτο κόμμα, το οποίο αλλοιώνει σημαντικά τους συσχετισμούς εκπροσώπησης του λαού.

Πρόταση

Η εμπειρία του Συντάγματος του 1975 και των αναθεωρήσεών του το δείχνουν καθαρά. Όσο μεγαλύτερο και «πληρέστερο» το κείμενο, τόσο πιο συχνά χρειάζεται αναθεώρηση, τόσο πιο εύκολα υποπίπτει σε αντιφάσεις, τόσο πιο εύκολα επιδέχεται διαφορετικές ερμηνείες και τόσο πιο εύκολα παραβιάζεται. Συνεπώς:

• Το Σύνταγμα είναι ένα σαφές, μικρό, περιεκτικό κείμενο αρχών
• Οι αρχές δεν αλλάζουν συχνά, συνεπώς, ένα Σύνταγμα όπως περιγράφεται παραπάνω δεν χρειάζεται να αλλάζει εύκολα
• Αν, πάντως, χρειαστεί να αλλάξει ή να ερμηνευτεί αυθεντικά, το αναθεωρητικό, συντακτικό και ερμηνευτικό σώμα είναι διαρκές, ευάριθμο (πλήθος μελών αντιπροσωπευτικό της κοινής γνώμης), άμισθο, συστήνεται δημοκρατικά (πχ. με εκλογές ή/και κλήρωση για το τμήμα του εκ του λαού —όπως ένα σώμα ενόρκων— και με αυξημένη πλειοψηφία για ενδεχόμενο τμήμα του από νομικούς και εμπειρογνώμονες), αποκλειστικά για το σκοπό αυτό, καταθέτει την πρότασή του κατά άρθρο μετά από εκτεταμένη δημόσια διαβούλευση διάρκειας τουλάχιστον ενός έτους, ψηφίζει με πλειοψηφία ⅔ (66,67%) και τα μέλη του, που είναι ισόβια, δεν μπορούν εφεξής να εκλεγούν Βουλευτές ή να συμμετέχουν σε οποιοδήποτε νομοθετικό όργανο

Διάκριση Εξουσιών και η… Απουσία της

Η διάκριση των εξουσιών και οι μηχανισμοί αμοιβαίου ελέγχου μεταξύ τους (τα περίφημα “checks and balances”) συνιστούν τον ακρογωνιαίο λίθο κάθε βιώσιμης δημοκρατίας:

• Το Κοινοβούλιο νομοθετεί, περιοριζόμενο από το Νόμο και το Σύνταγμα
• Η Κυβέρνηση κυβερνά, εφαρμόζοντας —και περιοριζόμενη από— το Νόμο και το Σύνταγμα
• Η Δικαιοσύνη ελέγχει και επιβάλλει την εφαρμογή του Νόμου και του Συντάγματος, αδιακρίτως

Δυστυχώς, παρότι προβλέπεται στο Πολίτευμα από το τρέχον Σύνταγμα, η υποστήριξη της διάκρισης των εξουσιών είναι από ανεπαρκής έως αντιφατική.
Η ανάμιξη της Εκτελεστικής Εξουσίας με τη Νομοθετική, διά της συνήθους διπλής ιδιότητας των Υπουργών-Βουλευτών έχει διάφορες αρνητικές παραμέτρους, αλλά είναι εθιμική, ουδεμία θεσμική δέσμευση έχει ο Πρωθυπουργός. Ωστόσο, η πρακτική οι νόμοι να προέρχονται από τα Υπουργεία προκαλεί σημαντική σύγχυση για το πώς λειτουργεί η Δημοκρατία. Τα Υπουργεία, ως Εκτελεστική Εξουσία, καλούνται να εφαρμόζουν το Νόμο, όχι να τον διαμορφώνουν! Είναι, βέβαια, απογοητευτικός ο έλεγχος που ασκεί η Κυβέρνηση και το κόμμα στις επιλογές των Βουλευτών και αυτός δεν προέρχεται ούτε από το Νόμο, ούτε, πολύ περισσότερο, από το Σύνταγμα· είναι απλώς μια ακόμα σοβαρή παθογένεια του πολιτικού μας συστήματος.
Ο στενός δεσμός και η εξάρτηση μεταξύ Νομοθετών και Κυβέρνησης οφείλεται σε (άλλη μία) παραβίαση της αρχής διάκρισης των εξουσιών, ενσωματωμένη στο τρέχον Σύνταγμα και συνεπικουρούμενη από τον Εκλογικό Νόμο: Η αρχή της δεδηλωμένης (θεωρείται ότι) ικανοποιείται μόνο αν η Κυβέρνηση έχει τον έλεγχο της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας. Διότι, η κυβέρνηση «χρειάζεται» να ελέγχει τη νομοθεσία, προκειμένου να υλοποιεί το πρόγραμμά της.
Ο λαός ψηφίζει Κοινοβούλιο και Πρωθυπουργό. Το κομματικό πρόγραμμα εξουσίας το υλοποιεί η κυβέρνηση βάσει της υφιστάμενης νομοθεσίας. Ενδεχόμενη αναγκαία νέα νομοθεσία ψηφίζεται στη Βουλή. Οποιοσδήποτε, της Κυβέρνησης περιλαμβανομένης, θέλει ένα νέο Νόμο, χρειάζεται να πείσει τη Βουλή, όχι να την ελέγχει.
Είναι όντως ανήκουστη μια Κυβέρνηση χωρίς κοινοβουλευτική πλειοψηφία; Ναι και όχι:

• Η εφαρμογή, έστω, της τρέχουσας νομοθεσίας συνιστά τεράστια πρόκληση. Επίσης, πόσο αναγκαία είναι μια αλλαγή στην οποία αδυνατεί να συμφωνήσει ένα δημοκρατικά εκλεγμένο Κοινοβούλιο;
• Οι ενδείξεις και τα παραδείγματα δεν έλειψαν ποτέ. Αλλά τα χρόνια της κρίσης το έδειξαν καθαρά: Ναι, μπορεί να χρειάζονται νομοθετικά μέτρα αποφασιστικά για τη χώρα και το Κοινοβούλιο να μην μπορεί να συμφωνήσει σε αυτά. Το είδαμε να ισχύει ακόμα και με μονοκομματική πλειοψηφία. Είναι αυτό αποτέλεσμα παθογενειών, η απουσία των οποίων θα εμπόδιζε να έχουμε φτάσει σε τόσο κρίσιμες συνθήκες; Φταίει η «παρακαταθήκη» της πελατειακής, μεταξύ άλλων, μεταπολίτευσης;

Αναμφίβολα, η ωριμότητα του λαού και των αρχόντων του παίζουν καθοριστικό ρόλο. Ωστόσο, δεν γράφουμε σε λευκό χαρτί, ούτε ιδρύουμε νέα χώρα. Χρειαζόμαστε τα μέτρα που θα μας ωριμάσουν από την τρέχουσα κατάσταση πόλωσης, διχασμού, άγνοιας, ιδιοτέλειας κά. στην οποία βρισκόμαστε. Έτσι, όπως με όλα τα μέτρα, χρειαζόμαστε ομαλή μετάβαση.

Πρόταση

Όπως η Νομοθετική, έτσι και η Δικαιοσύνη είναι ανεξάρτητη Εξουσία. Ως τέτοια:

• Η Δικαιοσύνη έχει οικονομική και διοικητική αυτοτέλεια και απόλυτη ανεξαρτησία, ενώ δεν μπορεί να έχει πολιτικό προϊστάμενο
• Στο βαθμό που η λειτουργία της απαιτεί μια δομή, όπως το σημερινό Υπουργείο Δικαιοσύνης, αυτό χρειάζεται να φύγει από τον έλεγχο της Κυβέρνησης, να αναδιοργανωθεί, να μετονομαστεί σε «Ελληνική Δικαιοσύνη» και να λειτουργεί στο πρότυπο της Βουλής των Ελλήνων (ανεξάρτητος προϋπολογισμός, Προεδρείο εκλεγμένο από το δικαστικό και το σωφρονιστικό σώμα κτλ.)
• Η χρηματοδότηση του έργου της Ελληνικής Δικαιοσύνης γίνεται από τα λεγόμενα «δικαστικά έξοδα», τα οποία ίσως χρειάζονται εξορθολογισμό, από προϊόντα κατασχέσεων, από τα κάθε είδους εισπραχθέντα πρόστιμα και, όσο λιγότερο γίνεται, από τον προϋπολογισμό

Κυβερνησία, Διορισμοί/Εκλογές Αξιωματούχων

Για τις ανάγκες του παρόντος κειμένου, ως «κυβερνησία» ορίζεται η συνολική δυνατότητα της Κυβέρνησης να κυβερνά και να νομοθετεί, είτε επειδή διαθέτει κοινοβουλευτική πλειοψηφία, είτε με υπουργικές αποφάσεις ή προεδρικά διατάγματα (όπως ουκ ολίγον συμβαίνει).

Εκλογικό Σύστημα

Δεν είναι όλες οι αποφάσεις του Κοινοβουλίου εξίσου κρίσιμες, ώστε να κρίνουν τη βιωσιμότητα, είτε της χώρας, είτε της Κυβέρνησης. Συνεπώς, παρότι η κυβερνησία είναι ακόμα χρήσιμη, δεν είναι πάντα απαραίτητη. Αν θέλουμε κυβερνησία διά της δεδηλωμένης, αυτό προϋποθέτει, ακόμα, εκλογικό σύστημα κάποιου είδους ενισχυμένης αναλογικής. Η εναλλακτική της κυβερνησίας διά υπουργικών αποφάσεων ή προεδρικών διαταγμάτων, παρά την αντίθετη γνώμη του Κοινοβουλίου, θα μπορούσε να είναι αντικείμενο συζήτησης, αλλά δεν εξετάζεται εδώ.

Εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας και Άλλων Αξιωματούχων, Διορισμοί

Ο διορισμός δικαστικών από την κυβέρνηση συνιστά τεράστια αντίφαση και παραβιάζει ευθέως την αρχή της διάκρισης των εξουσιών (και αυτό δεν αλλάζει επειδή κάτι παρόμοιο συμβαίνει στο, επιτυχημένο κατά πολλά άλλα, αμερικάνικο Σύνταγμα). Επίσης, σε εποχές που το πραγματικό έρεισμα των κυβερνήσεων στο λαό είναι της τάξης του 30% των έγκυρων ψηφοδελτίων, στα οποία, μάλιστα, δεν προσμετρώνται τα λευκά, παραβιάζεται και η αρχή της αντιπροσωπευτικότητας.
Ομοίως, η εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας (θεωρητικά, ώστε να μην πολωθεί και διχαστεί ο λαός) ή ο διορισμός των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών από το Κοινοβούλιο, 50 έδρες του οποίου δωρήθηκαν στο πρώτο κόμμα, συνιστούν σοβαρό δημοκρατικό έλλειμμα.

Πρόταση

Παρότι ο («Εκλογικός») Νόμος των βουλευτικών, περιφερειακών, δημοτικών και ευρωβουλευτικών εκλογών δεν είναι απαραιτήτως αρμοδιότητα του Συντάγματος, στην περίπτωση αξιοποίησής του ως εργαλείου κυβερνησίας, δηλαδή οποιασδήποτε απόκλισής του από την απλή αναλογική ή την «Αναλογική Πολλαπλών Επιλογών», εφαρμόζονται οι παρακάτω συνταγματικές προβλέψεις:

• Το πρώτο κόμμα να παίρνει τις έδρες-δώρο μόνο εάν με αυτές εξασφαλίζει αυτοδυναμία
  Δεν είναι διόλου δημοκρατικό να χρειάζεται ποσοστό ίσο με του πρώτου κόμματος συν 16,67% (περίπου 50% παραπάνω από το ποσοστό του, σύμφωνα με τα πρόσφατα αποτελέσματα) για να εξασφαλίσει πλειοψηφία ένας συνδυασμός των κομμάτων της αντιπολίτευσης, δηλαδή πρακτικά να είναι αδύνατος ο σχηματισμός κυβέρνησης χωρίς το πρώτο κόμμα και μάλιστα ανεξάρτητα από τη διαφορά του από το δεύτερο
• Σε περίπτωση που το πρώτο κόμμα λάβει έδρες-δώρο, ορίζονται δύο κοινοβουλευτικές συνθέσεις: η Κύρια και η Ενισχυμένη. Η Κύρια σύνθεση περιλαμβάνει τους βουλευτές της πρώτης κατανομής, όπως προκύπτουν αναλογικά από το εκλογικό αποτέλεσμα. Η Ενισχυμένη σύνθεση περιλαμβάνει τους βουλευτές της Κύριας σύνθεσης και τους βουλευτές που κατέλαβαν τις έδρες-δώρο, εφεξής «Ενισχυτές»
• Οι Ενισχυτές έχουν δικαίωμα παρουσίας στις συνεδριάσεις και ψήφου στις ψηφοφορίες της Ενισχυμένης Βουλής, αλλά δεν έχουν δικαίωμα λόγου, δεν μπορούν να συμμετέχουν στο προεδρείο της Βουλής, ούτε σε Επιτροπές και δεν έχουν την πλειοψηφία των προνομίων και απολαβών των βουλευτών (ναι, είναι βουλευτές β’ κατηγορίας!). Οι ψήφοι των Ενισχυτών καταμετρώνται και καταγράφονται χωριστά από των Βουλευτών, ακόμα και στις μυστικές ψηφοφορίες, ώστε να είναι σε κάθε περίπτωση σαφές ποιες ψήφοι έκριναν την απόφαση και ποια υπήρξε η θέση της αντιπροσωπευτικής πλειοψηφίας.
• Βάσει των παραπάνω αρχών διαμορφώνονται και ψηφίζουν και τα Περιφερειακά και Δημοτικά Συμβούλια
• Η Κύρια Βουλή συνεδριάζει και ψηφίζει, ενδεχομένως μαζί με τα Κύρια Περιφερειακά Συμβούλια και τα Κύρια Δημοτικά Συμβούλια, για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, το Προεδρείο της Βουλής, τους ανώτατους Δικαστικούς (όσο διατηρούνται οι σχετικοί θεσμοί), τα μέλη των Ανεξάρτητων Αρχών κ.τ.λ.
• Η Κύρια Βουλή συνεδριάζει και ψηφίζει για θέματα που δεν κρίνουν τη βιωσιμότητα της κυβέρνησης, κατ’ επιλογή της Κυβέρνησης. Εδώ μπορεί να προστεθεί ένας κατάλογος πρόσθετων υποχρεωτικών περιπτώσεων

Κρατικά Μονοπώλια

Η ύπαρξη κρατικών μονοπωλίων είναι παρωχημένη. Είναι διαφορετική η στρατηγική συμμετοχή του κράτους σε κρίσιμους τομείς όπως η παραγωγή ενέργειας, το νερό, η Παιδεία, η Υγεία, οι τηλεπικοινωνίες κα. και διαφορετική η μονοπωλιακή επιχειρηματικότητα εκ μέρους του. Είναι άλλο να παραχωρεί τη χρήση ή και τη διαχείριση δημόσιων πόρων για πεπερασμένο χρόνο και άλλο να μην έχει τον έλεγχο των κρίσιμων δικτύων ηλεκτροδότησης ύδρευσης, αποχέτευσης, τηλεπικοινωνιών, του οδικού κ.ά.

Πρόταση

Οποιαδήποτε υπηρεσία ή προϊόν παρέχει το κράτος, έχει κάθε δικαίωμα να την παρέχει και ιδιώτης, με τους ίδιους όρους και προϋποθέσεις. Αν το κράτος χρειάζεται να επιχειρεί, δεν μπορεί να αρνείται την ιδιωτική δραστηριοποίηση οποιουδήποτε άλλου στην ίδια δραστηριότητα.
Το κρατικό μονοπώλιο παραμένει μόνο στον έλεγχο της χρήσης βίας: Ένοπλες Δυνάμεις και Αστυνομία.

Συμπερασματικά

Η ανάγκη για πολιτική σταθερότητα υπαγορεύει στιβαρούς και διαχρονικούς θεσμούς και το Σύνταγμα είναι ένας από αυτούς. Από την άλλη πλευρά, η δυνατότητα αναθεώρησης, ακόμα και ριζικής, εφόσον ικανοποιούνται προϋποθέσεις δημοκρατίας και σοβαρότητας, είναι, κι αυτή, θεμελιώδης ανάγκη. Είναι σοβαρό πρόβλημα, π.χ., να χρειάζεται κάποιου είδους επανάσταση για να αλλάξει το πολίτευμα σε μια διαφορετική παραλλαγή δημοκρατίας. Ωστόσο, όσο σοβαρό θέμα και αν είναι αυτό, προτεραιότητα παίρνουν τα πλείστα άλλα σημαντικά προβλήματα που χρήζουν ταχείας αντιμετώπισης και έχουν πολύ πιο πρακτικές, εφαρμόσιμες και, το κυριότερο, ευρέως αποδεκτές λύσεις. Λύσεις που να μην παραβλέπουν την εύρυθμη εφαρμογή του Συντάγματος…

Το παρόν άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε στις 10/10/2016 στο ιστολόγιο «Επί Παντός» με τίτλο «Σύνταγμα - Στοιχεία και Προϋποθέσεις Επιτυχίας».

Περί Αναθεώρησης του Συντάγματος

Μερικές σκέψεις για την αναθεώρηση του συντάγματος, με αφορμή την συζήτηση που (ξανα)γίνεται και το άρθρο του κ. Γιώργου Τσεμπελή «Η συνταγματική αναθεώρηση ξεκινά από το άρθρο 110»  στο Βήμα της 5/10/2014.

Ναι, έχουμε ένα δυσκίνητο και πολύ λεπτομερειακό σύνταγμα και είναι πολύ ενδιαφέρουσα η μελέτη που τα συνδέει με τη συχνότητα των αναθεωρήσεων. Είναι λύση να πάμε από τη μία άκρη στην άλλη, ενώ γνωρίζουμε πόσο εύκολα γίνονται κινήσεις εν θερμώ, ακόμα και με ενδιάμεση εκλογική αναμέτρηση;
Άλλες είναι οι αλλαγές που θα ήθελα, ή, έστω, θα έβλεπα με καλό μάτι:

• Η διατύπωση των προς αλλαγή των άρθρων να ορίζεται πλήρως από την πρώτη βουλή και η δεύτερη μόνο να εγκρίνει (ή όχι), γνωρίζοντας ο πολίτης τι αναθεώρηση έχει ψηφίσει.
  Πόση νομιμοποίηση έχει η αλλαγή ενός άρθρου που εκκινείται από την πρώτη βουλή αλλά αποφασίζεται αποκλειστικά από τη δεύτερη, ενδεχομένως με απόλυτη, μόνο, πλειοψηφία; Αν, ξεπερνώντας επανειλημμένως το «κλείδωμα», καταλήξαμε σε τόσο ανόητες αναθεωρήσεις, μπορούμε εύκολα να φανταστούμε τα τέρατα που θα προταθούν (και ίσως υλοποιηθούν) αν κάνουμε το σύνταγμα αντικείμενο πειραματισμού της κάθε ευκαιριακής πλειοψηφίας (ανεξαρτήτως ευρύτητας);
• Να αρθεί η δέσμευση της αναθεώρησης του ίδιου άρθρου πριν περάσει η 5ετία και ας επιτρέπεται η αλλαγή άλλων, άσχετων (εδώ χωράει συζήτηση) άρθρων.
  Η σκοπιμότητα του συντάγματος είναι ακριβώς να μην αλλάζει με την ευκολία που αλλάζουν οι νόμοι. Αλλιώς, ας το καταργήσουμε τελείως...
• Αν συζητάμε για ριζικές αλλαγές, ας εκλέξουμε ένα αναθεωρητικό σώμα με μόνο καθήκον και αναγκαίο προσόν των μελών της την επάρκεια και τις ιδέες περί του συντάγματος και έγκριση της πρότασής της από την βουλή που θα εκλεγεί μετά την τελική πρότασή του.Αν προτιμάμε, ας κάνουμε αυτή το σώμα συντακτικό.
• Ακόμα καλύτερα, να επανέλθουμε σε ένα βραχύ, ουσιαστικό Σύνταγμα στο πρότυπο αυτού των ΗΠΑ.
  Έτσι, δεν θα καλούμαστε κάθε λίγο να μαζέψουμε την περιπτωσιολογία που ενσωματώσαμε στις διάφορες αναθεωρήσεις, αν όχι και κατά την ίδια τη σύνταξη του συντάγματός μας.

Φοβάμαι ότι οι προτάσεις για εύκολη αναθεώρηση επιχειρούν να ενσωματώσουν, δηλαδή να θεσμοθετήσουν, την επί μακρόν επιδεικνυόμενη κοινοβουλευτική ελαφρότητα και ανευθυνότητα μέσα στο ίδιο το σύνταγμα. Απόδειξη η πολυετής αδυναμία αναθεώρησης άρθρων που κατά γενική ομολογία χρειάζεται να αλλάξουν. Ωστόσο, αυτό είναι πρόβλημα κοινοβουλευτικής ανωριμότητας, όχι των περιορισμών στην αλλαγή του συντάγματος!
Ούτε μπορούμε να εξαρτήσουμε το σύνταγμα από την πολυκομματικότητα ή όχι της βουλής, φαινομένου που μπορεί στο μέλλον να παρέλθει και η ευκολία αλλαγής να γυρίσει, ως μπούμεραγκ, εναντίον των πολιτών (αντί των εμπνευστών των εκάστοτε αλλαγών...)
Συμφωνώ ότι το άρθρο 110 είναι πρόβλημα. Αλλά θα ήθελα, πρωτίστως, να εξασφαλίζει δέσμευση συμφωνίας δύο κοινοβουλίων και γνώση του πολίτη, αντί για εν λευκώ εξουσιοδότηση του δεύτερου κοινοβουλίου.

Σκέψεις για τις εθνικές εκλογές της 17/6/2012

Με την προκήρυξη των προηγούμενων εκλογών έλαβα την απόφαση ποιο κόμμα θα στηρίξω. Τα αποτελέσματα δεν μπορώ να πω ότι με δικαίωσαν, αφού καμία από τις επιλογές μου δεν μπήκε στη βουλή. Έτσι, δεν μετάνιωσα για την επιλογή μου, αφού, έστω και με αυτό τον οδυνηρό τρόπο, η ψήφος μου δεν θα έπιανε καλύτερο τόπο αλλού.

Και σ' αυτές τις εκλογές ισχύουν περίπου τα ίδια με τις προηγούμενες, μόνο που τώρα ξέρουμε ότι δεν είναι απολύτως ακριβές ότι "η δημοκρατία δεν έχει αδιέξοδα". Επίσης, τώρα έχουμε ακριβείς μετρήσεις των δυνάμεων των κομμάτων και του ύψους της αποχής, καθώς και τις συνέπειές τους.

Η συζήτηση κυριαρχείται, φυσικά, από τα αποτελέσματα, την αποτυχία δημιουργίας κυβέρνησης, αλλά και από τις δημοσκοπήσεις, που δίνουν τον ΣΥΡΙΖΑ πρώτο κόμμα στις ερχόμενες εκλογές. Αυτή η πιθανότητα προκάλεσε δύο αντιδράσεις:

• Η ΝΔ "κάλεσε" τα πρώην στελέχη της σε πανστρατιά, ώστε να κρατήσει την πρωτιά η ίδια

Μέχρι στιγμής (17/5/2012 17:00), μόνο η κα Μπακογιάννη φέρεται να συζητά αυτό το ενδεχόμενο. Ο κος Καμμένος δεν προσκλήθηκε ή/και δεν ενδιαφέρεται, ο κος Καρατζαφέρης λέει ότι δεν έχει δεχτεί πρόσκληση και ο κος Μάνος έχει ήδη αρνηθεί να επιστρέψει στη ΝΔ με αρχηγό τον κ. Σαμαρά.

• Ο κος Στέφανος Μάνος πρότεινε σε όλα τα φιλοευρωπαϊκά & μεταρρυθμιστικά κόμματα να δημιουργήσουν ένα νέο, ενιαίο κόμμα (που θα δικαιούται τις +50 έδρες της πρωτιάς) και περιλαμβάνει ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, Δημοκρατική Συμμαχία, "δημιουργία, ξανά!", Δράση-Φιλελεύθερη Συμμαχία και ανεξάρτητες προσωπικότητες

Η εικαζόμενη επιστροφή της κας Μπακογιάννη στη ΝΔ βλάπτει σημαντικά αυτή την πρόταση και στενεύουν τα περιθώρια χειρισμών της Δράσης-ΦιΣ, αλλά έχει και ένα χαρακτήρα απελευθέρωσης, αφού αυτοί οι χειρισμοί κρίνουν την αξιοπιστία του καθενός.

Επομένως, τι κάνουμε;

Ήλπιζα να μπορώ πάλι να αποφασίσω γρήγορα. Δυστυχώς, αν και η προεκλογική περίοδος ήδη εξελίσσεται, τα δεδομένα στο μεταρρυθμιστικό χώρο δεν έχουν διαμορφωθεί ακόμα.

Δεν μου είναι προφανές ότι η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ δικαιολογεί τόσο πανικό. Οι εμφανίσεις του κου Τσίπρα και άλλων στελεχών του στα ΜΜΕ, ο χειρισμός της εντολής διερεύνησης δημιουργίας κυβέρνησης, το πρόγραμμα, η στάση του στο μνημόνιο κτλ. έχουν αναδείξει διάφορες αντιφάσεις και έχουν ήδη βλάψει την αξιοπιστία και τη γενικότερη εικόνα του κατά τρόπο που πιθανολογώ ότι δεν έχει αποτυπωθεί στις δημοσκοπήσεις ακόμα. Άλλωστε, ο κος Τσίπρας παραδέχτηκε ότι δεν προτείνει εύκολες λύσεις (αληθές, αφού η δραχμή είναι η δυσκολότερη, άρα χειρότερη λύση...). Επομένως αρκεί να καταδειχθεί ποιος προτείνει καλύτερη και ταυτόχρονα ρεαλιστικότερη επαύριο (αυτό, βέβαια, ισχύει στους πληροφορημένους λαούς...).

Ο άλλος μεταρρυθμιστικός πόλος, η "δημιουργία, ξανά!", κινείται με ταχείς ρυθμούς και με μεγάλη δυναμική. Έχει ήδη ξεκαθαρίσει ότι θα συμμετάσχει στις εκλογές αυτόνομα, χωρίς όμως να αποκλείει και συνεργασίες, πχ. με τη Δράση ή/και τους Οικολόγους/Πράσινους. Με τα δεδομένα των προηγούμενων εκλογών, πιθανολογώ ότι οποιαδήποτε συνεργασία θα έχει για όχημα την ίδια τη "δημιουργία, ξανά!". Ένα προφανές όφελος αυτού είναι ότι αποκλείει την πιθανότητα να χρειαστεί έστω και ελάχιστη στροφή ή προσαρμογή της στρατηγικής κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας (στοιχείο που, αντίθετα, έχει δυστυχώς "παγώσει" τη Δράση-ΦιΣ) και της επιτρέπει να συγκεντρωθεί στην έκθεσή της σε ολόκληρο το εκλογικό σώμα, έναντι του 20% που, κατά δήλωση του κου Θάνου Τζήμερου είχε επιτύχει στις εκλογές.

Για την οικονομία της συζήτησης, δεν θα στήριζα με τίποτα αυτοτελώς το ΠΑΣΟΚ ή τη ΝΔ. Αμφότερα έδωσαν εξετάσεις με παταγώδη αποτυχία. Ειδικά το ΠΑΣΟΚ, τι θα κάνει ως συγκυβέρνηση με δυο-τρεις ακόμα που δεν μπόρεσε να κάνει με αυτοδυναμία ή με μόνο εταίρο τη ΝΔ; Έτσι, θα τοποθετηθώ σε σενάρια γύρω από τη στάση που θα τηρήσει η Δράση-Φιλελεύθερη Συμμαχία:

• Πανστρατιά ΝΔ με αρχηγό τον Αντώνη Σαμαρά

Όπως και να 'χει, κανένα σενάριο με αρχηγό τον κο Σαμαρά δεν με εκφράζει. Ο αρχηγός της ΝΔ δεν επέδειξε υπεύθυνη στάση σε κανένα κρίσιμο θέμα και δεν παρουσιάζει οποιοδήποτε εχέγγυο ότι θα συμπεριφερθεί καλύτερα στο μέλλον.

Έπειτα, πόσες επιστροφές χρειάζονται για να θεωρηθεί ότι έχουμε πανστρατιά; Προσμετρώντας (με χαλαρή χρονολογική σειρά) τα σημαντικά στελέχη Μάνο, Ανδριανόπουλο, Καρατζαφέρη, Μπακογιάννη και Καμμένο, θα ήθελα 50% επιστροφές. Όμως:

Η συμμετοχή του κου Μάνου έχει ήδη διαψευστεί. Η φημολογούμενη συμμετοχή της κας Μπακογιάννη σε αυτό το σχήμα αντιλαμβάνομαι ότι είναι μοναδική ευκαιρία να ξαναβάλει τον εαυτό της σε τροχιά εξουσίας, αλλά αυτό αφορά μόνο την ίδια. Η άνευ προγραμματικών όρων επιστροφή της απλώς θα βλάψει κι άλλο την ήδη προβληματική της αξιοπιστία, χωρίς να ωφελεί αυτήν της ΝΔ. Ο κος Καρατζαφέρης ελάχιστη διαφορά μου κάνει και για τους υπόλοιπους εκτιμώ ότι δεν υπάρχει πιθανότητα. Άλλωστε, αν έθεταν τους όρους που θα ήθελα, θα τους απέρριπτε ο κος Σαμαράς. [αδιάφορη επιλογή]

• Πανστρατιά ΝΔ με εκλογή νέου αρχηγού

Ο συμβολισμός της αποχώρησης Σαμαρά είναι τόσο υψηλός, που δικαιολογεί υψηλές προσδοκίες (ακόμα και αν θα ήταν πάλι υποψήφιος)! Έτσι, το πράγμα θα γινόταν ενδιαφέρον. Το πόσο, εξαρτάται από τον αρχηγό και τις προγραμματικές συμφωνίες που θα συνόδευαν την επάνοδο όποιου επέστρεφε. Ευκταίο σενάριο, αλλά με εξαιρετικά χαμηλές πιθανότητες υλοποίησης και δυσκολίες αποδοχής από τη βάση των μικρών κομμάτων. [3η επιλογή, υπό την προϋπόθεση συμμετοχής της Δράσης]

• Νέο κόμμα φιλοευρωπαϊστών και μεταρρυθμιστών (κομμάτων και προσώπων)

Η πρόταση του Στέφανου Μάνου, μοιάζει να είναι το ιδανικό σενάριο. Μπορούν με μικρές ή καθόλου αβαρίες να συμμετέχουν όλοι οι σχηματισμοί, μεγάλοι και μικροί (ίσως ακόμα και η "δημιουργία, ξανά!") και πρόσωπα που με τίποτα δεν θα επέστρεφαν/έμπαιναν στη ΝΔ. Η προγραμματική συμφωνία θα μπορούσε να είναι "εφαρμόζουμε τα θετικά του μνημονίου & μερικά ακόμα δικά μας και φεύγουμε απ' αυτό το συντομότερο" (θυμίζω την από καιρό θέση μου, ότι η ταχύτερη διέξοδος από το μνημόνιο είναι η εφαρμογή του. Τα πιο πολλά αρνητικά που περιέχει αφορούν την αποτυχία στην εφαρμογή του...).

Πρόκειται για φιλόδοξο σενάριο, καθώς εμπλέκονται πολλοί σχηματισμοί, αν και θα ήταν βιώσιμο ακόμα και με τη συμμετοχή της Δημοκρατικής Συμμαχίας μόνο (πιθανότητα που απομακρύνεται καθώς η κα Μπακογιάννη συγκλίνει με τον κο Σαμαρά). Από την άλλη, αν ξεπεραστεί αυτή η δυσκολία, η προγραμματική σύγκλιση είναι βατή και η βάση των εμπλεκομένων φορέων μπορεί εύκολα να την αποδεχτεί. [1η επιλογή]

• Συνεργασία Δράσης-ΦιΣ με "δημιουργία, ξανά!"

Αυτό το σενάριο είναι υποπερίπτωση των παραπάνω, αν δεν συμμετάσχει η Δράση-ΦιΣ. Η πιθανότητα να συνεργαστεί η ΔΞ σε όχημα άλλο από την ίδια της μου φαίνεται αμελητέα. Αλλά και η Δράση-ΦιΣ δεν ενδιαφέρεται γι' αυτό που σκέφτεται ο κος Σαμαράς. Συνεπώς, η πιθανότητα να τεθεί αυτό το σενάριο είναι υψηλή.

Τα αποτελέσματα των εκλογών δίνουν το προβάδισμα στη ΔΞ και το πάνω χέρι στον κ. Τζήμερο. Πιστεύω τον κο Μάνο όταν λέει ότι το πρόβλημά του δεν είναι η καρέκλα. Ελπίζω πως και ο κος Τζήμερος αντιλαμβάνεται ότι, παρά τη δυναμική της, η συμπίεση που θα υποστεί από την πόλωση μεταξύ ΝΔ & ΣΥΡΙΖΑ δεν θα αφήσει τη ΔΞ αλώβητη. Οφείλει να σεβαστεί ταυτόχρονα το σύνθημα "πολιτική χωρίς πολιτικούς" και την απαίτηση των ψηφοφόρων για συνεργασίες. Ευτυχώς, τα δύο δεν είναι καθόλου ασύμβατα, όταν ο μόνος πολιτικός της συζήτησης είναι ο Στέφανος Μάνος και δεδομένου ότι κανείς τους δεν έχει αποκλείσει συνεργασία με τον άλλο.

"Μα, δεν έληξε αυτό το θέμα στις τελευταίες εκλογές", σας ακούω να αναρωτιέστε. Όντως, πρόκειται για την συζήτηση που έγινε και τις παραμονές των προηγούμενων εκλογών, αλλά με τρεις σημαντικές διαφορές: τα πράγματα τώρα είναι πιο κρίσιμα, καταμετρήθηκαν οι δυνάμεις όλων των σχηματισμών και είναι όλοι σοφότεροι.

Επειδή αφορά λίγους και όχι τα πρώην μεγάλα κόμματα, αυτό το σενάριο είναι πολύ ευκολότερο, άρα ρεαλιστικότερο από την πρόταση Μάνου. Παρόλο που έχει διάφορες εκδοχές στην υλοποίησή του (πχ. συνεργασία, απορρόφηση κτλ.) είναι μια καθ' όλα ξεκάθαρη πρόταση με αντιμετωπίσιμες δυσκολίες υλοποίησης και αποδοχής από τη βάση των δύο σχηματισμών. [2η επιλογή]

• "δημιουργία, ξανά!" ή Δράση-ΦιΣ

Να ένα αδιέξοδο σενάριο: αυτόνομη κάθοδος και των δύο. Θα προτιμούσα να μην κατέβει καθόλου η Δράση-ΦιΣ, παρά οι μόνοι αληθινοί μεταρρυθμιστές (υποθέτω τη ΔηΣυμ εντός ΝΔ, οπότε χάνει τον τίτλο) να ξαναπαρουσιαστούν αυτόνομοι.

Δεν μπορώ να προεξοφλήσω ποιος θα φταίει σ' αυτό το σενάριο. Αλλά μου είναι και αδιάφορο: Πρώτον διότι εκτιμώ ότι η βάση τους σε ικανό βαθμό θα εγκαταλείψει και τους δύο λόγω της αποτυχίας αυτής και δεύτερον, διότι φοβάμαι ότι οι εκλογείς δεν είναι τόσο ψύχραιμοι στην ιδέα να μείνει η ψήφος τους εκτός βουλής, ενώ ανέρχεται ο ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία... [κανονίστε, αυτό δεν είναι επιλογή...]

Αντί επιλόγου

Είναι ενδιαφέρον που, εκεί που λέγαμε "τέρμα η πόλωση, ζήτω οι συνεργασίες" το αποτέλεσμα μας γύρισε, από την πίσω πόρτα, σε μία νέα έκδοση δικομματισμού. Το ~35% της αποχής (υψηλό, όσο ανακριβείς και να είναι οι εκλογικοί κατάλογοι) είναι απογοητευτικό και με κάνει να αναρωτιέμαι ποιοι, επιτέλους, ήθελαν τις εκλογές; 

Το εκλογικό σύστημα έδειξε κι αυτό σοβαρές αδυναμίες, όπως το εκλογικό μέτρο του 3% που άφησε 19% των ψήφων εκτός βουλής και οι +50 έδρες στο πρώτο κόμμα, που δεν έδωσαν όχι αυτοδυναμία, αλλά ούτε καν κυβέρνηση συνεργασίας. Μήπως το 3% να επανεξεταστεί (πχ. να μην ισχύει για συνδυασμούς με διασπορά ψήφων σε όλη την επικράτεια) και εφεξής το δώρο να το παίρνουν από κοινού τα κόμματα που όντως θα καταλήγουν σε συνεργασία, αντί για το πρώτο (που θα διατηρούσε, πάντως, το πλεονέκτημα της πρωτοβουλίας των κινήσεων, παίρνοντας πρώτο την εντολή); 

Τέλος, στις εκλογές ψηφίζουμε όποιον θέλουμε να έρθει, όχι ποιος να φύγει. Ας το θυμόμαστε διότι αυτόν που ψηφίσαμε, αυτός έρχεται!

Εθνικές Εκλογές 2012. Γιατί μεταξύ αυτών των Κομμάτων;

Ανέλυσα πρόσφατα γιατί στις ερχόμενες εκλογές της 6/5/2012 υποστηρίζω τη Δράση-Φιλελεύθερη Συμμαχία στο άρθρο μου "Εθνικές Εκλογές 6-5-2012 - Ποιον Υποστηρίζω". Δεν χρησιμοποιώ το ρήμα "ψηφίζω", σεβόμενος τη μυστικότητα της ψήφου. Ο νοών, νοείτω...

Σε αυτή τη δημοσίευση ξεκίνησα από τη shortlist των μεταρρυθμιστικών κομμάτων στην οποία είχα καταλήξει αρκετά νωρίτερα, αλλά δεν ανέλυσα πώς κατέληξα σε αυτή, ούτε γιατί αναμιγνύομαι για πρώτη φορά τόσο ενεργά σε εθνικές εκλογές:

Προσωπικά θέλω να η Ελλάδα να μείνει στο Ευρώ και να απαλλαγεί από το πελατειακό κράτος και τους εκπροσώπους του συνδικαλιστές και επαγγελματίες της πολιτικής (για πολλοστή φορά: ο Στέφανος Μάνος είναι παλιός πολιτικός, αλλά όχι επαγγελματίας της πολιτικής!). Συνεπώς, η επιλογή που καλούμαστε να κάνουμε δεν είναι αν θέλουμε μνημόνιο ή όχι, αλλά αν θέλουμε την Ελλάδα μια υγιή χώρα στην ΕΕ και την Ευρωζώνη ή όχι.

Δεν απέτυχε το μνημόνιο, όπως προσπαθούν να μας πείσουν σε όλους τους τόνους οι αντιμνημονιακοί. Η μόνη αποτυχία που υπήρξε πέραν της ίδιας της χρεοκοπίας ήταν η συνειδητή άρνηση του πολιτικού συστήματος να εφαρμόσει το μνημόνιο (Εκδήλωση Π80 Πέμπτη 5 Απριλίου, 18:30 στο Γκάζι: Το τέλος της μεταπολίτευσης απαιτεί μια άλλη πολιτική: Γιάννης Ραγκούσης στο 10:30 & 17:55 και Μάνος Ματσαγκάνης στο 6:50) για χατήρι του πελατειακού κράτους.

Εσείς διαβάσατε το μνημόνιο ή κάποιον εμπιστεύεστε, αν λέτε ότι δεν είναι καλό; Ποιά από τα 63 μέτρα του μνημονίου θεωρείτε θετικά; Με ποια διαφωνείτε; Ο συντομότερος, μάλλον ο μόνος βιώσιμος τρόπος να απαλλαγούμε από το μνημόνιο είναι να το εφαρμόσουμε! Όχι επειδή τα λέει όλα καλά, αλλά επειδή χωρίς πολλά από αυτά που λέει δεν γίνεται τίποτα. Επίσης, διότι αυτά που δεν μας αρέσουν συνδέονται κυρίως με την ενδεχόμενη αποτυχία στην εφαρμογή του. Και διότι προτάσεις όπως των Καζάκη και Βαρουφάκη περί του αντιθέτου δεν μου φαίνονται βιώσιμες (παρακαλώ εξηγείστε μου πώς θα παραμείνουμε στην Ευρωζώνη, ή πώς θα επιβιώσουμε επιστρέφοντας στην πληθωριστική δραχμή αρνούμενοι το χρέος (χρεοκοπημένοι, έχοντας κάνει στάση πληρωμών), χωρίς πρωτογενές πλεόνασμα και με το τρέχον έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο). Ιδού μερικές σκέψεις:

• Το ΠΑΣΟΚ μας πήγε στο μνημόνιο χωρίς να είναι βέβαιο ότι ήταν αναπόφευκτο όταν ανέλαβαν την κυβέρνηση. Με προκλητικό τρόπο αρνήθηκαν πεισματικά να το εφαρμόσουν, εκτός από το φοροεισπρακτικό τμήμα του και αυτό με άδικο, οριζόντιο τρόπο δικών του επιλογών, τις οποίες απέδιδε στην Τριμερή. Επίσης, είναι διαχρονικά υπεύθυνο για το ύψος του χρέους που παρήγαγε κυρίως κατανάλωση, συντεχνίες και κακές συνήθειες
• Η ΝΔ, αφού αντέδρασε λυσσωδώς στο μνημόνιο, περιμένοντας να εισπράξει τις απώλειες του ΠΑΣΟΚ, στο τέλος συνέπλευσε και συγκυβέρνησε, εξίσου άκομψα. Τώρα, μας υπόσχεται εκλογές μέχρι τελικής πτώσεως (δεν θα χρειαστούν πολλές, είμαστε ήδη γονατισμένοι) για να λάβει αυτοδυναμία να ολοκληρώσει την... μη απελευθέρωση των επαγγελμάτων
• Η αριστερά, με το μόνιμο τροπάριο κάθε δυνατής παραλλαγής άρνησης στα πάντα, με αφήνει αδιάφορο πολλά χρόνια τώρα. Ο (αριστερός) Γιώργος Προκοπάκης απαντά στις ανεφάρμοστες προτάσεις τους στο άρθρο του "Βαρύγδουπες κενολογίες ως πολιτική πρόταση". Θα ήθελα πολύ να μπορώ να κάνω ξεχωριστή αναφορά στη ΔημΑρ, αλλά ο φιλοευρωπαϊκός, μεταρρυθμιστικός της χαρακτήρας εξαντλείται στα λόγια, ενώ ψηφίζει πάνω-κάτω ό,τι και ο ΣΥΡΙΖΑ
• Ο ΛαΟΣ ελίσσεται τόσο πολύ που δυσκολεύομαι να παρακολουθήσω πού τοποθετείται εκάστοτε στα θέματα, εξανεμίζοντας όποια καλή πρόταση έχει παρουσιάσει κατά καιρούς
• Η Χρυσή Αυγή είναι τελείως εκτός της ιδεολογίας μου και ομολογώ ότι δεν έχω εξετάσει τις θέσεις της. Αν κάποιος νομίζει ότι θα με ενδιέφεραν, παρακαλώ να μου τις επισημάνει
• Πολλά από τα νέα κόμματα, στην πραγματικότητα δεν είναι τόσο νέα. Δηλώνουν αντιμνημονιακοί και αυτό σε μένα φτάνει, δεν είναι αυτό το δίλλημα. Ενδεικτικά, οι κοι Καμμένος & Δημαράς και Καζάκης θέλουν να πάρουν πίσω τις εθνικές υπογραφές μας, τάζοντας εύκολες λύσεις. Η κα Κατσέλη και ο κος Καστανίδης, υπερήφανοι υπουργοί προστασίας του πελατειακού κράτους επικαλούνται πρωτογενή πλεονάσματα τα οποία μόνο αυτοί γνωρίζουν για να υποστηρίξουν τη λυσσώδη αντίστασή τους στην εφαρμογή του μνημονίου που οι ίδιοι ψήφισαν
• Υπάρχουν πραγματικά νέα κόμματα, χωρίς επαγγελματίες της πολιτικής. Ο Σύνδεσμος Εθνικής Ενότητας έχει υγιείς θέσεις, αλλά ασαφείς ως προς την εφαρμογή των δεσμεύσεων που έχουμε αναλάβει ή της εναλλακτικής που προτείνουν. Και έχει μια έντονη σύνδεση με το στράτευμα, που στο μυαλό μου παραπέμπει σε θεματικό κόμμα, πχ. όπως θεωρώ τους Οικολόγους-Πράσινους και τους, επίσης νέους Πειρατές. Παρά αρκετές καλές τους θέσεις, η κρισιμότητα των συνθηκών δεν μου επιτρέπει να ασχοληθώ περαιτέρω μαζί τους.

Υπάρχει μια αρκετά ευρεία συμφωνία για πολλά από αυτά που χρειάζονται να γίνουν για να βγει η Ελλάδα από την κρίση. Δυστυχώς, τα λόγια είναι τσάμπα και τα κόμματα που κυβέρνησαν και τώρα "συμφωνούν" έχουν ήδη δώσει δείγμα γραφής για την αξία του λόγου τους.

Από τα υπόλοιπα, τα μόνα που προσεγγίζουν την κρίση με τρόπο συμβατό με τις απόψεις μου, είναι αυτά που βρέθηκαν στη shortlist, κατά σειρά προτίμησης, η Δράση-Φιλελεύθερη Συμμαχία, η Δημιουργία, Ξανά! και η Δημοκρατική Συμμαχία. Είναι οι μόνοι πολιτικοί σχηματισμοί που συμμετέχουν στις εκλογές και εκπροσωπούν ιδεολογικά (όχι κάνοντας την ανάγκη φιλοτιμία & ενάντια στο DNA τους) την απαιτούμενη κοινή λογική και αυτά που τόσο, τόσοι αναγνωρίζουμε ότι χρειάζεται η Ελλάδα: εξυγίανση της χώρας, παραμονή στην Ευρωζώνη και απαλλαγή από το πελατειακό κράτος και τους εκπροσώπους του.

Τα πράγματα δεν συμβαίνουν πια μόνα τους, ούτε μας επιτρέπεται πλέον να κοιτάζουμε τη δουλειά μας, ενώ η κυβέρνησή μας κάνει ό,τι νομίζει. Η αδυναμία σχηματισμού αυτοδύναμης κυβέρνησης κάνει το ρόλο των μικρών κομμάτων σημαντικότερο από ποτέ και το ρόλο του καθενός μας στην είσοδό τους στη βουλή κρισιμότερο από ποτέ. Σε αυτή την εκλογή αποδοκιμασίας των κομμάτων που κυβέρνησαν, αλλά και αυτών που ανέχθηκαν ή επικρότησαν τις διαχρονικά λάθος πολιτικές, δεν υπάρχει χαμένη ψήφος. Αναλαμβάνω την ευθύνη να πάρω θέση και σας καλώ να συμμετέχετε σε αυτές τις εκλογές με τις παρακάτω προτάσεις:

• Προσερχόμαστε!
• Διαλέγουμε Κόμμα εκτός βουλής
• Διαλέγουμε Κόμμα χωρίς βουλευτές αυτής της βουλής κά. επαγγελματίες της πολιτικής
• Φροντίζουμε σχολαστικά να ρίξουμε έγκυρο ψηφοδέλτιο
• Συμμετέχουμε, Προωθούμε το Event του Facebook "ΨΗΦΙΖΟΥΜΕ ΟΛΟΙ" (http://facebook.com/events/389281781092786/)
• Ευαισθητοποιούμε όσους μπορούμε, θυμίζοντας:
  ♫♩ Τα λευκά, τα άκυρα και την αποχή ♪♫
  ♬♪ μοιράζονται τα κόμματα που μπαίνουν στη βουλή ♩♬

Η Δράση-Φιλελεύθερη Συμμαχία καλύπτει όλες τις προδιαγραφές! Επιπροσθέτως, δίνει σε μερικούς από εμάς την δυνατότητα να στηρίξουμε την υποψηφιότητα με τη Δράση ως ανεξάρτητου στη Β' Αθηνών του αδελφού μου, Χρήστου Γεωργιάδη :)

Λευκή και Μαύρη Λίστες για Πολιτικούς και λοιπούς Αιρετούς Άρχοντες #polists

Είχα κάνει προ καιρού την πρόταση να πιέσουμε τους βουλευτές προς σωστές επιλογές και δράσεις. Το σκεπτικό ήταν αν δεν ανταποκρίνονται να μπαίνουν σε Μαύρη Λίστα που θα συνεισφέρει να μην επανεκλεγούν. 7 μήνες μετά, δεν έχει συμβεί τίποτα. Δεν ασκήθηκε οποιαδήποτε οργανωμένη πίεση και φυσικά δεν υπήρξε οποιαδήποτε ανταπόκριση.

Επανέρχομαι, λοιπόν, σπρώχνοντας την ιδέα ένα βήμα πιο πέρα. Δημιουργούνται δύο λίστες. Αυτή με τους Ανεπιτυχείς Αιρετούς (εφεξής ΑΑ, όπως λέμε Αδικαιολογήτως Απόντες) και αυτή με τους Επιτυχείς Εκλεγμένους (εφεξής ΕΕ, όπως λέμε Ετερόρρυθμοι Εταίροι ;) ).

Όλοι οι βουλευτές, ευρωβουλευτές και κάθε εκλεγμένος άρχων (περιλαμβάνονται συνδικαλισμός, τοπική αυτοδιοίκηση κτλ.) γίνονται ΑΑ ταυτόχρονα με την εκλογή τους. Όποιος δεν κάνει ή έστω επιδιώξει με σοβαρότητα κάτι άξιο λόγου κατά τη διάρκεια της θητείας του, παραμένει ΑΑ, δυνητικά περιορίζοντας σημαντικά την πιθανότητα επανεκλογής του.

Όποιος ξεφύγει από την πεπατημένη και κάνει ή αγωνιστεί πραγματικά για κάτι που θα εμπνεύσει τους πολίτες και θα πάει το χώρο ευθύνης του μπροστά θα γίνεται ΕΕ και θα αναγνωρίζεται ευρέως και (γιατί όχι;) διακομματικά για τα πεπραγμένα του. Προφανώς, η επίδοση αυτή δυνάμει αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες επανεκλογής του.

Να κάποια παραδείγματα, όπως ισχύουν για μένα: ο κος Χατζηδάκης κατάφερε να πουλήσει την Ολυμπιακή Αεροπορία χωρίς να ανοίξει ρουθούνι. Αυτό τον κάνει ΕΕ. Η κα Γιαννάκου, κόντρα στο ρεύμα και την προσωπική της πολιτική εξέλιξη, έκανε αξιόλογες αλλαγές στην παιδεία και είναι ΕΕ. Οι κκ. Ανδριανόπουλος, Μάνος και Κοντογιαννόπουλος έγιναν ΕΕ όταν προ ετών αψήφησαν την κομματική γραμμή υπερψηφίζοντας νόμο με τον οποίο ήταν πολιτικά σύμφωνοι, αν και στην αντιπολίτευση. Βέβαια, ο κ. Κοντογιαννόπουλος μετά προσεχώρησε στο ΠαΣοΚ αλλάζοντας, αίφνης, πολιτική ιδεολογία, κάτι που τον ξανάκανε ΑΑ. Οι κκ. Χρυσοχοΐδης και Μπένος είναι ΕΕ για τη σύλληψη της 17Ν και τα ΚΕΠ αντίστοιχα και ο κος Σημίτης ΑΑ επειδή τους έβγαλε από την κυβέρνηση. Κοκ...

Πρόκειται για άτυπες λίστες που διαμορφώνονται με υποκειμενικά κριτήρια. Τα κατορθώματα, δηλαδή, που για κάποιους βγάζουν κάποιον εκλεγμένο από μία λίστα, για κάποιους άλλους ίσως τον βάζουν. Έτσι, το σύστημα είναι αρκούντως χαοτικό, ώστε να ταιριάζει σε όλους. Το σημαντικό είναι ότι θα αναδεικνύονται τα πεπραγμένα και ο καθένας, πληροφορημένος, θα τα αξιολογεί όπως θέλει, αξιοποιώντας τη λίστα της προτίμησής του.

Σκέφτομαι συζητήσεις για τον κάθε εθνοπατέρα ξεχωριστά που να κρατούν σκορ παραμονής ή όχι στις λίστες. Προβλέπονται πολύ διασκεδαστικές και διαφωτιστικές. Κι αν δεν οδηγήσουν τους πολιτικούς μας σε συμμόρφωση, ίσως αποτελέσουν το κίνητρο και το εργαλείο για να ανανεώσουμε λίγο ταχύτερα την πολιτική σκηνή. Ας μη ξεχνάμε ότι οι εκάστοτε υποψήφιοι είναι πολλαπλάσιοι των διαθέσιμων εδράνων. Νέα πρόσωπα υπάρχουν. Τώρα υπάρχει και ο μηχανισμός για να αρχίσουν να παίρνουν σειρά!

Ας αντιστρέψουμε τους όρους επανεκλογής, μετατρέποντας την εκλογή κάθε αιρετού από σημαντικό πλεονέκτημα σε σημαντικό μειονέκτημα. Η συζήτηση γίνεται στο FriendFeed group Ενεργητική Πίεση στο Κράτος και με το hashtag #polist.

Οι εθνικές εκλογές είναι πάντα στην ημερήσια διάταξη τα τελευταία χρόνια.Το κείμενο που ακολουθεί είναι πιστή μεταφορά δημοσιεύματος της εφημερίδας "H Καθημερινή" (της 29/11/1991, σύμφωνα με την ανάρτηση «Η ΔΙΕΞΟΔΟΣ ΣΤΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΑΔΙΕΞΟΔΑ - Ο ΔΙΚΑΙΟΤΕΡΟΣ ΕΚΛΟΓΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ»). Το έχω ξαναναρτήσει στο παρελθόν (~1997), πριν την έκρηξη των blogs. Ελπίζω αυτή τη φορά να οδηγήσει σε συζήτηση.
Θα ήθελα να δω προτάσεις πιο άμεσης Δημοκρατίας, τώρα που έχουμε τα εργαλεία. Εδώ όμως βλέπουμε ότι υπάρχουν αληθινές εναλλακτικές στην Ενισχυμένη Αναλογική, που ενσωματώνουν τη λαϊκή αποδοχή (ή όχι) στη συνολική εικόνα της κάθε πολιτικής παράταξης.

---

ΑΠΟΨΕΙΣ / Η KAΘHMΕΡΙΝΗ

"Αναλογική πολλαπλών επιλογών"

ΝΕΟ ΕΚΛΟΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ, "ΚΛΕΙΔΙ" ΓΙΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Παρουσίαοη: ΔHMHTPH ΚΑΠΡΑΝΟΥ

Ο όρος "Δημοκρατiα", ταλαιπωρημένος και ως έννοια, είναι σήμερα, ασφαλώς, δημοφιλής όσο ποτέ άλλοτε. Η παταγώδης κατάρρευση των γνωστών αντιδημοκρατικών καθεστώτων, καθιστά πλέον το δημοκρατικό πολίτευμα ως το "πολiτευμα των πολιτευμάτων".

Η δημοκρατία, φυσικά, απαιτεί αρκετούς άρχοντες και όργανα. Και εκεί είναι -όπως η ιστορία έχει διδάξει- που αρχίζει το πρόβλημα, η νόθευση -αν θέλετε- του πολιτεύματος με τις πανάρχαιες ρiζες αλλά και την πλέον ευαiσθητη υφή. Τα εκλογικά συστήματα εiναι -ήταν πάντοτε εξάλλου- οι δεiκτες του πόσο σωστά εφαρμόζεται ή πόσο σωστά λειτουργεί η δημοκρατία, η οποία είναι άρρηκτα δεμένη με την ελευθερία, την ισοπολιτεία, τη λαϊκή κυριαρχία. Όσο λιγότερο νοθεύεται η λαϊκή έκφραση τόσο καλύτερα λειτουργεί η δημοκρατία, με στόχο πάντοτε την επiτευξη της απόλυτης εφαρμογής των εντολών που δίνει ο πολίτης με την ψήφο του σε εκείνους που επιλέγει να τον κυβερνήσουν.

Με βάση τις παραπάνω αρχές, ο κ. Βασίλειος Αρβανίτης, πολιτικός επιστήμων, προτείνει με μελέτη του το σύστημα της "Αναλογικής Πολλαπλών Επιλογών", υποστηρiζοντας ότι αποτελεi τη δικαιότερη λύση και βρίσκεται πολύ κοντά ατην έννοια της λαϊκής κυ ριαρχίας. Με γνώμονα την άποψη ότι το εκλογικό σύστημα αποτελεi το "κλειδί" που θέτει σε λειτουργία τη δημοκρατία ως πολίτευμα, ο Β. Αρβαντίτης "ξεπερνά" την "απλή αναλογική", υηοστηρiζοντας ότι με την εφαρμογή της εκτρέφονται και ανθούν: α) ο κατακερματισμός των πολιτικών δυνάμεων, αφού παρέχεται η ιδιότητα του αποφασιστικού ρυθμιστή σε ασήμαντες μειοψηφίες, β) η αθέμιτη κομματική συναλλαγή κατά το στάδιο των επαφών για το σχηματισμό συμμαχικής κυβέρνησης, γ) η εκβιαστική συμπεριφορά των μικρών απέναντι στα μεγάλα κόμματα, δ) η κυβερνητική αστάθεια και ε) ο κομματικός φανατισμός, το ρουσφέτι, η δημαγωγία, οι ταξικές αντιπαραθέσεις.

Η "απλή" -κατά τον εμπνευστή των "πολλαπλών επιλογών"- (με όσα ακολουθούν όταν ένα κόμμα δεν πάρει το 50% "συν ένα") στην ουσία πετάει στο καλάθι τη λαϊκή ψήφο αλλά και τις προεκλογικές υποσχέσεις των κομμάτων. Με την "ενισχυμένη αναλογική" -πάντα κατά τον κ. Αρβανίτη- εκτρέφονται και ανθούν: α) ο δικομματισμός και η πόλωση, β) η παρακώλυση της πολιτικής ανανέωσης, γ) ο κομματικός φανατισμός και η αντιπαράθεση σε κάθε πεδίο της κοινωνικής δραστηριότητας. Φυσίκά, η "ενισχυμένη" δεν βοηθά τη δημοκρατiα, αφού επιτρέπει σε μειοψηφίες να γίνονται πανίσχυρες κυβερνήσεις.

Όπως φαίνεται στον πίνακα, κανένα κομμα δεν πήρε το "50%+1" των ψήφων. Το "Φιλελεύθερο" κερδίζει 155 έδρες αν και πήρε λιγότερες πρώτες προτιμήσεις από το "Ριζοσπαστικό". Έχει, όμως, κερδίσει περισσότερες "δεύτερες" και "τρίτες". Έτσι, οι υπόλοιπες 145 έδρες "μοιράζονται" αναλογικά στα υπόλοιπα κόμματα.

Με το "Πλειοψηφικό" (που επiσης έχουμε δοκιμάσει, όπως και τα δύο προηγούμενα συστήματα στη χώρα μας), αφανiζονται όλα τα άλλα κόμματα, όταν η εκλογική περιφέρεια ταυτίζεται με την Επικράτεια. Παράλληλα, έχει όλα τα "μείον" της "ενισχυμένης" και γι' αυτό, άλλωστε, σπάνια εφαρμόζεται.

Το σύστημα "Αναλογικής Πολλαπλών Επιλογών", που προτείνει ο Βασ. Αρβανiτης, βασίζεται στη δυνατότητα του πολίτη να έχει περισσότερες της μιας επίλογής κόμματος ή υποψηφίου. Στο παράδειγμα που ακολουθεί φαίνεται ο τρόπος λειτουργίας του συστήματος.

Έστω ότι έχουμε προεδρική εκλογή απ' ευθείας από τον πολίτη. Οι υποψήφιοι είναι οκτώ: Βενιζέλος, Δραγούμης, Καποδiστριας, Κουντουριώτης, Μαυροκορδάτος, Μεταξάς, Παπαναστασiου. Τρικούπης.

Οι ψηφοφόροι επιλέγουν, υποχρεωτικά, σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο, πέντε από τους οκτώ υποψηφiους και τους κατατάσσουν κατά σειρά ηροτiμησης στο ειδικά σχεδιασμένο ψηφοδέλτιο, στο οποίο υπάρχουν οι αύξοντες αριθμοί.

Με τον τρόπο αυτό κάθε υποψήφιος συγκεντρώνει πέντε ειδών προτιμήσεις (ΑΒΓΔΕ), διαφορετικής βαρύτητας, σε διάφορα ποσοστά. Στην καταμέτρηση λαμβάνονται κατ' αρχήν τα ποσοστά της Α προτίμησης. Αν ένας από τους υποψήφιους έχει συγκεντρώσει την "πρώτη" επιλογή στο 50% "συν ένα" των ψήφων τότε εκλέγεται με βάση την απλή αναλογική, που εφαρμόζεται χωρίς πρόβλημα. Αν όχι -κάτι που συμβαίνει συνήθως- τότε λαμβάνονται υπόψη αθροιστικά τα ποσοστά "πρώτης" και "δεύτερης". επιλογής και εκλέγεται ο υποψήφιος που συγκέντρωσε το μεγαλύτερο ποσοστό επειδή εiναι άμεσα και έμμεσα αποδεκτός από την απόλυτη πλειοψηφία των εκλογέων. Αν δεν προκύψει θετικό αποτέλεσμα, η διαδικασία συνεχίζεται με τη διαδοχική προσμέτρηοη και άλλων προτιμήσεων (Α+Β+Γ ή Α+Β+Γ+Δ και λοιπά) έως ότου υπάρξει θετικό αποτέλεσμα.

Με τον iδιο τρόπο μπορεί να γίνει η εκλογή στις βουλευτικές εκλογές, όπου ο ψηφοφόρος έχει πάλι το δικαίωμα περισσότερων της μιας επιλογών και επιλέγει ένα κόμμα ως "πρώτο", ένα ως "δεύτερο", και "τρίτο" (μέχρι πέντε) στις προτιμήσεις του.

Στη καταμέτρηση εφαρμόζεται πάλι το σύστημα της "Απλής" στην περίπτωση που ένα κόμμα έχει συγκεντρώσει το 50% "συν ένα". Αν όχι, γίνεται πάλι η καταμέτρηοη προτιμήσεων (Α+Β ή Α+Β+Γ κλπ.). Το κόμμα που έρχεται πρώτο σε άθροισμα προτιμήσεων κερδίζει τις μισές "συν πέντε" (δηλ. 155) έδρες του Κοινοβουλiου, ώστε να μπορεί να σχηματίσει αυτοδύναμη κυβέρνηση, ενώ οι υπόλοιπες 145 έδρες κατανέμονται με βάση τα αθροίσματα των προτιμήσεων.

Προτεiνεται επίσης και δεύτερος τρόπος, με διαχωρισμό της δυνάμεως των εδρών σε Νομοθετικό Σώμα (150) και Εκτελεστικό Σώμα (150). Για το μεν Νομοθετικό ο καταμερισμός γίνεται με βάση την απλή αναλογική, ενώ για το Εκτελεστικό με βάση την "Αναλογική Πολλαπλών Επιλογών". Έτσι, επιτυγχάνεται ο διαχωρισμός της Νομοθετικής από την Εκτελεστική εξουσiα, που είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την εύρυθμη λειτουργiα της Δημοκρατίας. Η εκλογή βουλευτών γiνεται με σταυρό προτίμησης.

Ο εμπνευστής του συστήματος έχει απευθυνθεί κατά καιρούς στη Βουλή και τα κόμματα, αλλά το σύστημά του μάλλον δεν κρίθηκε κατάλληλο για να εφαρμοσθεί. Ο ίδιος, πάντως, εμμένει στην άποψη ότι με τις "πολλαπλές επιλογές" διασφαλίζεται πολλαπλώς η λειτουργία της Δημοκρατίας.

Όπως φαίνεται στον πίνακα, κανένα κόμμα δεν πήρε το "50%+1" των ψήφων. Το "Φιλελεύθερο" κερδίζει 155 έδρες αν και πήρε λιγότερες πρώτες προτιμήσεις από το "Ριζοσπαστικό". Έχει, όμως, κερδίσει περισσότερες "δεύτερες" και "τρίτες". Έτσι, οι υπόλοιπες 145 έδρες "μοιράζονται" αναλογικά στα υπόλοιπα κόμματα.

Α/Α	ΚΟΜΜΑΤΑ	ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΙΣ ΣΕ ΠΟΣΟΣΤΑ								ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΔΡΩΝ
		Α	Β	Γ	Δ	Ε	Α+Β	Α+Β+Γ	…
1	ΑΓΡΟΤΙΚΟ	10	8	9	8	12	18	27	…	17
2	ΕΡΓΑΤΙΚΟ	18	19	17	16	16	37	54	…	33
3	ΚΟΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ	8	6	7	5	5	14	21	…	13
4	ΛΑΪΚΟ	3	3	2	2	3	6	8	…	5
5	ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΟ	7	8	12	17	16	15	27	…	17
6	ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΙΚΟ	24	19	18	16	16	43	61	…	38
7	ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟ	21	25	21	18	15	46	67	…	155
8	ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟ	9	12	14	18	17	21	35	…	22
ΣΥΝΟΛΑ		100	100	100	100	100	200	300	…	300

Ανδρέας Βγενόπουλος - MIG: Ναι, θέλουμε κι άλλους

Παρακολούθησα την απολαυστική παρουσία του κου Βγενόπουλου στην επιτροπή Οικονομικών Υποθέσεων της Βουλής στις 27/5/2008. Στο βήμα εμφανίστηκε ένας συγκροτημένος, σαφής, περιεκτικός Κύριος (το Κ επίτηδες κεφαλαίο). Στα έδρανα παρόντες (ή και απόντες, αφού μερικοί ρώταγαν και έφευγαν!) οι εκπρόσωποι του λαού.

Παρά την εμπεριστατωμένη εισαγωγή του κου Βγενόπουλου, ρώτησαν και ξαναρώτησαν και ξαναρώτησαν τα ίδια και τα ίδια, απαντημένα και ξανααπαντημένα ερωτήματα. Σα να μην έχουν ακούσει τις τοποθετήσεις και απαντήσεις του, σα να μην έχουν ακούσει τις ερωτήσεις των συναδέλφων τους που προηγήθηκαν. Δυστυχώς, η παρουσία των βουλευτών μας ήταν απογοητευτική, όχι όμως πέραν προσδοκίας. Μας έχουν συνηθίσει να μην περιμένουμε τίποτα καλύτερο.

Ο Κος Βγενόπουλος ήταν πειστικός. Ας μελετήσουν οι αρμόδιοι την ακρίβεια των ισχυρισμών του. Και ας παραδειγματιστούν οι πάντες για το πώς παρουσιάζονται και εκφράζονται οι άνθρωποι με ποιότητα και περιεχόμενο.

Κε Βγενόπουλε, με κάνατε για λίγο υπερήφανο που είμαι Έλληνας. Σας ευχαριστώ που με εκφράσατε τόσο με αυτά που είπατε. Ναι, χρειαζόμαστε κι άλλους σαν κι εσάς στον τόπο μας. Μην επηρρεάζεστε από τους ανάξιους "λειτουργούς" που προτάσσουν τη δική τους ατζέντα του δημοσίου συμφέροντος. Παρακαλώ συνεχίστε!

ΥΓ. Επιτέλους κάποιος αναφέρθηκε στην ουσία της υπόθεσης ΟΤΕ: τι γίνεται με το δίκτυο...