οικονομολόγου, πολιτικού επιστήμονα
Α. Γενική αποτίμηση
Το ντοκυμανταίρ Debtocracy (Χρεοκρατία) των Άρη Χατζηστεφάνου και Κατερίνας Κιτίδη[1] διαρκείας 74 λεπτών κυκλοφόρησε στις αρχές Απριλίου 2011 και μέχρι σήμερα έχει χιλιάδες θαυμαστές και υποστηρικτές. Αν και καλογυρισμένο και καλοστημένο σκηνοθετικά και μουσικά, επί της ουσίας του δυστυχώς σχοινοβατεί μεταξύ ημιμάθειας και προπαγάνδας[2].
Χρησιμοποιώντας ένα κράμα πραγματικών αλλά ασύνδετων δεδομένων, συχνά διαστρεβλωμένων, οι δημιουργοί του καταλήγουν σε αυθαίρετα ή λανθασμένα ή καθόλου συμπεράσματα. Τα λίγα, μη αντικειμενικά και καταφανώς προαποφασισμένα συμπεράσματα του ντοκυμανταίρ υποστηρίζονται με τη σοβαροφάνεια που προσδίδουν οι συνεντεύξεις που παρουσιάζονται με φιλοσόφους, κοινωνιολόγους, ανθρωπολόγους και μαρξιστές διανοητές, δηλ. με μη ειδικούς επί των περίπλοκων οικονομικών και τραπεζικών θεμάτων τα οποία το ντοκυμανταίρ υποτίθεται ότι προσπαθεί να φωτίσει και να αναλύσει.
Το φιλμάκι σκοπίμως:
α) συγχέει τα αίτια της ελληνικής κρίσης με τα αίτια της διεθνούς κρίσης,
β) αποκρύπτει τις μεγάλες διαφορές ως προς τα αίτια και τις διαθέσιμες θεραπείες μεταξύ των τριών τύπων οικονομικών κρίσεων που συναντάμε στον σύγχρονο κόσμο, τη δημοσιονομική (περίπτωση Ελλάδος), την τραπεζική (περίπτωση ΗΠΑ και ΗΒ) και τη συναλλαγματική (περίπτωση Αργεντινής),
γ) συγχέει του σκοπούς και τα συμφέροντα των διεθνών κεφαλαιαγορών (ιδιώτες επενδυτές), με των κυβερνήσεων των προηγμένων κρατών και με εκείνα των διεθνών-υπερεθνικών οργανισμών (Παγκόσμια Τράπεζα, ΔΝΤ, ΠΟΕ, Ευρ. Ένωση κλπ) που από κοινού έφτιαξαν τα κράτη και οι λαοί μετά τον Β’ ΠΠ για να ελέγξουν, να ρυθμίσουν και να διαφυλάξουν τη σταθερότητα και ανάπτυξη του παγκοσμίου οικονομικού συστήματος.
Το σοβαρότερο όμως πρόβλημα του φιλμ Debtocracy δεν είναι τα συγκεχυμένα ή παραπλανητικά στοιχεία που παραθέτει, ούτε η εσκεμμένη αλλά τελικά ατεκμηρίωτη επίθεσή του στο χρηματοπιστωτικό σύστημα και τους θεσμούς του, ούτε η κραυγαλέα απροθυμία του να καταλογίσει ευθύνες στο πελατειακό κοινωνικοπολιτικό σύστημα της χώρας μας. Είναι η απόλυτη αδυναμία του να προτείνει λύση στο ελληνικό πρόβλημα. Αδιαφορεί πλήρως, ίσως να αγνοεί κιόλας λόγω ιδεολογικών εμμονών των δημιουργών του, ότι το κύριο πρόβλημα της Ελλάδος δεν είναι το χρέος, αλλά το δυσθεώρητο ετήσιο έλλειμμα και η στρεβλή και δήθεν ανάπτυξη της χώρας. Παράγουμε λιγότερα από όσα απαιτούμε να απολαμβάνουμε. Ακόμη κι αν μας χάριζαν όλο το χρέος, μια κοινωνία χωρίς αρμονική συμβίωση κεφαλαίου, εργασίας, επιχειρηματικότητας και θεσμών, αναπόδραστα πάλι, αντί για πλούτο, ελλείμματα και χρέος θα συσσώρευε…
Οι ανωτέρω εμφανείς ανεπάρκειες και η μη υιοθέτηση στοιχειωδών κανόνων δημοσιογραφικής δεοντολογίας, δυστυχώς καθιστούν το φιλμάκι αναξιόπιστο, ακόμη και για τα όσα λίγα σωστά ζητήματα αυτό προβάλλει.
Τη μη αντικειμενικότητα του φιλμ της συγκεκριμένης δημοσιογραφικής ομάδας δεν την αρνείται ούτε η ίδια. Ο Χατζηστεφάνου γίνεται πολύ αποκαλυπτικός για το είδος του ντοκυμανταίρ που προετοίμαζε μιλώντας στην «αριστερόστροφη και αντιεξουσιαστική» Ελληνοφρένεια του ΣΚΑΙ, ήδη στις αρχές Μαρτίου του 2011[3]. Μετά το 8’ λεπτό ουσιαστικά ομολογεί ότι το ρεπορτάζ του, δεν είναι «ορθόδοξο», ούτε αντικειμενικό, αλλά προσπαθεί να μας «περάσει» τις φωνές κάποιων «διανοητών» που δεν ακούγονται. Κυρίως αμετανόητων σοσιαλιστών οι οποίοι καν δεν ξέρουν τις λεπτομέρειες του περίπλοκου ελληνικού ζητήματος (προσθέτω εγώ)... Για παράδειγμα ο Harvey (ο οποίος δεν είναι καν οικονομολόγος αλλά ανθρωπολόγος και γεωγράφος!)[4] αναρωτιέται γιατί η ελληνική κυβέρνηση δεν χρεοκοπεί τους πιστωτές και χρεοκοπεί το λαό, αγνοώντας προφανέστατα ότι τα 2/3 του χρέους μας είναι είτε εγχώριο είτε «επίσημο», από κυβερνήσεις κρατών και διεθνείς οργανισμούς, δηλ. χρήμα φορολογουμένων άλλων κρατών και όχι κάποιων ανάλγητων και κακών κερδοσκόπων.
Β. Αναλυτικότερη κριτική επί του φιλμ
Το φιλμάκι ξεκινά κατευθείαν με αυθαίρετες και αποπροσανατολιστικές διατυπώσεις:
1. Παρομοιάζει ατυχώς τον σοσιαλιστή Στρως Καν και το ΔΝΤ με τον δικτάτορα Παπαδόπουλο. Ξεχνά δύο ουσιώδεις διαφορές όμως. Ενώ ο Παπαδόπουλος ήλθε απρόσκλητος, το ΔΝΤ το καλέσαμε μόνοι μας. Επίσης, ο «αρχίατρος» ΔΝΤ είχε ειδικότητα το οικονομικό χάος, ενώ ο «αρχίατρος» Παπαδόπουλος είχε ειδικότητα το κοινωνικοπολιτικό χάος…
2. Το φιλμάκι συνεχίζει (3:30’’)με μια μάλλον εσκεμμένη ανακρίβεια: «Μέσα σε 40 χρόνια, 2 κόμματα, 3 πολιτικές οικογένειες και λίγοι επιχειρηματίες οδήγησαν τη χώρα στη χρεοκοπία». Γιατί λέει 40 και όχι 30 χρόνια; Ο πρώτος μη ισοσκελισμένος προϋπολογισμός του κράτους και η εκτόξευση του χρέους, ξέρουν και οι μαθητές του Δημοτικού πια ότι άρχισαν το 1981, από τον Ανδρέα. Επίσης μόνο οι 3 οικογένειες φταίνε; Τα συνδικάτα και οι πολίτες που ψήφιζαν και ξαναψήφιζαν μετά μανίας τα κόμματα και τους πολιτικούς αυτούς φαίνεται να είναι ανεύθυνοι για τους Χατζηστεφάνου-Κιτίδη.
3. Στο 3:45’’ συνεχίζει «Κήρυξαν στάση πληρωμών στους πολίτες, προσπαθώντας να σώσουν τους δανειστές στους». Υπερβολή και ανακρίβεια. Αποφασίστηκε η μείωση περί το 20% των αποδοχών και των συντάξεων των δημοσίων υπαλλήλων οι οποίες είχαν αυξηθεί αλματωδώς τα τελευταία έτη (περί το 40-50% την 5ετία Καραμανλή), διότι κανένα ευνομούμενο κράτος ή νοικοκυριό δεν ζει επί μακρόν με ετήσια ελλείμματα 10%. Αυτό έπρεπε να γίνει ασχέτως της πίεσης ή όχι του χρέους. Επιπλέον, η πρόταση αυτή είναι επικίνδυνα απλουστευτική, αφού αγνοεί το δεδομένο ότι αν κάνεις στάση πληρωμών στους δανειστές, σίγουρα θα κάνεις μετά και στάση πληρωμών στους πολίτες, εφόσον δεν έχεις κατορθώσει να έχεις πλεονασματική διαχείριση και αποθέματα.
4. Στο 4'00'' μιλά για «δεκαετίες συνεχούς λιτότητας» που μας επέβαλαν οι «τσάροι» της οικονομίας. Εάν είχαμε 10ετίες λιτότητας, τότε πως είχαμε μέση ονομαστική αύξηση της δαπάνης για μισθούς και συντάξεις του δημοσίου τομέα από 10% έως και 20% κατ' έτος την περίοδο μετά το 1980, αυξήσεις που έφερναν πληθωρισμό και ακρίβεια, αφού υπερέβαιναν σημαντικά την αύξηση της παραγωγικότητας και προκαλούσαν τεράστια ετήσια ελλείμματα και συσσώρευση χρέους; Λιτότητα ζητούσαν οι Υπουργοί πάντοτε, αλλά ποτέ δεν μπορούσαν τελικά να την επιβάλλουν επί της κοινωνίας και των συνδικάτων που ως αγέλες αγρίων σήκωναν τις γροθιές στους δρόμους… Είναι τυχαίο ότι, πλην των λαϊκιστών Αρσένη και Τσοβόλα, όλοι οι Υπουργοί Οικονομικών έχουν οστρακιστεί από την κοινωνία και τα ΜΜΕ, ακόμη δε και από τα δικά τους κόμματα;
5. Στο 5'30’’ αρχίζει το μπλέξιμο… Συγχέει και τσουβαλιάζει το χρόνιο ελληνικό δημοσιονομικό και αναπτυξιακό πρόβλημα με το πρόσφατο τραπεζικό πρόβλημα των προηγμένων κρατών. Είναι ύβρις είναι και ανέκδοτο να μέμφεσαι τον καπιταλισμό της Δύσης, όταν ακόμη και μέσα από τις κρίσεις του, έχει τελικά προσφέρει κατά κεφαλήν πλούτο και ευημερία πολύ ανώτερα από εκείνα που προσφέρουν τα διάφορα είδη σοσιαλιστικών καθεστώτων που έντεχνα και σιωπηλά εξυμνούν οι δημιουργοί του φιλμ, μέσω των συγκεκριμένων προσώπων από τα οποία παίρνουν συνεντεύξεις.
6. Από το 6:30’’ και μέχρι τέλος εμφανίζεται ο μάλλον χαρισματικός εν λόγω καθηγητής οικονομικών Λαπαβίτσας να μιλά με αυθεντία. Μόνο που δεν μας λένε που είναι καθηγητής. Μήπως στο Harvard ή στο LSE; Όχι, είναι καθηγητής σε ένα μικρό και εναλλακτικό Κολλέγιο, το School of Oriental and African Studies (SOAS) του Πανεπιστημίου του Λονδίνου[5]!!! Και τι διδάσκει εκεί; Δημόσια οικονομικά του ανεπτυγμένου κόσμου; Όχι! Μαρξιστική πολιτική οικονομία και ανάπτυξη![6] Διδάσκει δηλ. οικονομικές θεωρίες που κατέρρευσαν με πάταγο εδώ και 20 χρόνια, αποκαλύπτοντας την απίστευτη δυστυχία και οπισθοδρόμηση της δικτατορίας του προλεταριάτου…. Αυτά σε όσους νομίζουν ότι το φιλμάκι Debtocracy είναι αντικειμενική έρευνα!
7. Στο 7:00’’ μας μιλούν περί κρίσεως του καπιταλιστικού συστήματος από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 ωσάν να ήταν νομοτελειακή, χωρίς να μας λένε κουβέντα για τα κύρια αίτια: τις 2 πετρελαϊκές κρίσεις και τη διάλυση του συστήματος σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών του Bretton Woods.
8. Ο γεωγράφος και ανθρωπολόγος Harvey μας εξηγεί στο 8' ότι η παγκοσμιοποίηση των αγορών στα τέλη του ’90, ήταν επινόηση του καπιταλισμού για κερδοφορία! Πως εγώ νόμιζα ότι η επιτάχυνση της παγκοσμιοποίησης των αγορών τότε, ήταν συνέπεια της τεχνολογικής επανάστασης στις επικοινωνίες, της πτώσης του ανατολικού μπλοκ και της επιθυμίας καταναλωτών και παραγωγών όλου του κόσμου, για φθηνότερα προϊόντα και πρώτες ύλες και ελεύθερη κίνηση των εμπορευμάτων του κεφαλαίου και της εργασίας; Πως εγώ νόμιζα ότι οι φθηνότερες εισαγωγές από την Κίνα αυξάνουν το πλεόνασμα και του παραγωγού αλλά και του καταναλωτή-εργάτη; Μάλλον ο Harvey ξέρει περισσότερα οικονομικά από εμένα…
9. Στο 10:30’’ μας λένε ότι οι κυβερνήσεις με χρήματα των φορολογουμένων έσωσαν τις τράπεζες από τη χρεοκοπία, χωρίς να εξηγεί ότι δίχως αυτή τη διάσωση κινδύνευαν με άμεση χρεοκοπία και οικονομικό αφανισμό και τα κράτη και οι φορολογούμενοι και οι καταθέσεις όλων των νοικοκυριών.
10. Ο Λαπαβίτσας στο 12:15’’ εκστομίζει τη γνωστή ατεκμηρίωτη μπαρούφα ότι ο πιο κερδισμένος της περιόδου του ευρώ στην Ευρώπη είναι η Γερμανία. Τι κι αν το εθνικό εισόδημα μεταξύ των ετών 1999 και 2008 αυξήθηκε σωρευτικά λ.χ. σε Ιρλανδία και Ελλάδα κατά 100% και 80% αντιστοίχως, ενώ στη Γερμανία μόνο κατά 23%[7]; Μετά ο Λαπαβίτσας ισχυρίζεται ότι το ευρώ προκάλεσε απώλεια ανταγωνιστικότητας στις χώρες τις περιφέρειας. Δεν μας εξηγεί γιατί δεν προκάλεσε απώλεια ανταγωνιστικότητας σε άλλες μεσαίες χώρες όπως η Αυστρία και Φινλανδία.
11. Στο 12:45’’ έως και 17:00 οι Τουσέν και Λαπαβίτσας συγχέουν τη δημοσιονομική κρίση με την κρίση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Αν και συνδεόμενα τα δύο ελλείμματα (το δημοσιονομικό τροφοδοτεί το εξωτερικό έλλειμμα και όχι αντίθετα όπως λέει ο Λαπαβίτσας), το εξωτερικό ισοζύγιο και η έλλειψη ανταγωνιστικότητας δεν είχαν σχέση με την ευρωπαϊκή κρίση του 2009-2011. Η έλλειψη ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας είναι χρόνια, δεν σχετίζεται με το ευρώ και προϋπήρχε αυτού. Σχετίζεται κυρίως με τη διόγκωση αλλά και την προνομιακή μισθολογική μεταχείριση από το ανεύθυνο πολιτικό μας προσωπικό του δημοσίου τομέα ο οποίος όμως δεν παράγει εξαγώγιμα προϊόντα, αλλά και με την έλλειψη διαρθρωτικής διεθνούς ανταγωνιστικότητας (λόγω εχθρότητας προς το επιχειρείν, φορολογικού, γραφειοκρατίας, διαφθοράς, αναντιστοιχίας της εγχώριας παραγωγής με την κατανάλωση κλπ).
12. Ο Amin στο 16:20’’ αυθαίρετα λέει ότι ήταν αναμενόμενο η Ελλάδα να έχει χρέος ως φτωχή περιφέρεια. Η Ισπανία και η Ιρλανδία γιατί όμως δεν είχαν δημόσιο χρέος; Αντιθέτως, η Ιταλία και το Βέλγιο που δεν ανήκουν στη «φτωχή περιφέρεια» γιατί έχουν υψηλό δημόσιο χρέος; Προχειροαναλύσεις που συσκοτίζουν…
13. Στο 16:45’’ εκφωνείται η πιο ανακριβής και επιπόλαια πρόταση όλου του φιλμ, αντιστρέφοντας πλήρως την αλήθεια: « Η ευρωζώνη διαλύει το ανοσοποιητικό σύστημα των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας αφήνοντάς τες εκτεθειμένες στην παγκόσμια κρίση» ». Μόνο ένας πραγματικά φανατισμένος θα διατύπωνε τέτοια ξεκάθαρα αντιεπιστημονική θέση. Μικρές ανοιχτές οικονομίες με ισχνό παραγωγικό και εξαγωγικό δυναμικό, όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία κλπ προφυλάσσονται και εκτίθενται πολύ λιγότερο στις διεθνείς κρίσεις, όταν ανήκουν σε μια νομισματική ένωση, παρά όταν έχουν το δικό τους μικρό νόμισμα… Το ευρώ υπήρξε η ασπίδα που προστάτευσε από τα χειρότερα όλα τα προβληματικά κράτη κατά τη διάρκεια της κρίσης. Αυτό το ξέρει μέχρι και ο δευτεροετής φοιτητής οικονομικών... Ο Λαπαβίτσας μάλλον ξέχασε να το εξηγήσει στον Χατζηστεφάνου!
14. Ο Λαπαβίτσας συνεχίζει στο 18:00’’ με μια ακόμη πολιτική, αριστερόστροφη και καθόλου επιστημονική διατύπωση. Λέει ότι το χρέος δημιουργήθηκε «από τη συστηματική αδυναμία του κράτους να συλλέξει φόρους» και όχι από την ασύστολη σπατάλη του. Ακούγεται όμορφο και ανακουφιστικό, όμως είναι εξαιρετικά επιφανειακό. Η ανάλυση αυτή είναι ρηχή και δεν ακουμπά το ουσιαστικό πρόβλημα του ότι ακόμη και αν όλοι μας είχαμε καταβάλει μέχρι κεραίας τους φόρους μας, το νοσηρό πελατειακό κράτος, πάλι ελλείμματα θα έφτιαχνε διογκώνοντας ακόμη περισσότερο τις δαπάνες του κράτους που αυξάνονταν αλματωδώς, ασχέτως της πορείας των εσόδων. Εάν είχαμε περισσότερες φορολογικές εισπράξεις αυτά τα χρόνια, οι υπάλληλοι της Βουλής πιθανώς να αμείβονταν με 20 και όχι 16 μισθούς, οι δημόσιοι υπάλληλοι θα έπαιρναν τριπλάσιο και όχι διπλάσιο μισθό από το μέσο ιδιωτικό υπάλληλο και «ο Άκης θα είχε αγοράσει μέχρι και την Ακρόπολη» όπως εύστοχα επισημαίνει ο Θ.Τζήμερος…
15. Η διαγραμματική απεικόνιση του δημοσίου χρέους από το 1981 και μετά είναι γενικά σωστή, αν και ο κάθετος άξονας φαίνεται «πειραγμένος». Τα σχόλια που συνοδεύουν το διάγραμμα συσκοτίζουν αντί να διαφωτίζουν το θέμα. Αποσιωπάται λ.χ. η προκλητική αύξηση των δημοσίων δαπανών από τον Ανδρέα με διορισμούς και διψήφιες ετήσιες αυξήσεις μισθών ενώ διαστρεβλώνεται η συνέπεια της πολιτικής του που ήταν η αποβιομηχάνιση της χώρας τη δεκαετία του 1980. Για το Μητσοτάκη δεν λέει ότι έπεσε θύμα της διεθνούς ύφεσης και του ιλιγγιώδους χρέους που κληρονόμησε από Ανδρέα-Τσοβόλα, όπου με ετήσια εκρηκτικά επιτόκια 25%, έπρεπε ή να χρεοκοπήσει ή να διαθέτει το 1/3 των εσόδων του κράτους σε τόκους. Για τον Καραμανλή αποσιωπά ότι η μείωση της φορολογίας φυσικών και νομικών προσώπων που υιοθέτησε, έδωσε ανέλπιστη ώθηση στην οικονομία έως και το 2007 και ταυτόχρονα μειώθηκαν ελλείμματα και χρέος, μέχρι που ξέσπασε η παγκόσμια κρίση.
16. Στο 20’ αρχίζει η εξιστόρηση της Αργεντινής με πολλές εικόνες ντροπής από το Δεκέμβρη του 2008 στην Αθήνα. Δυστυχώς όμως για τους δημιουργούς του φιλμ η περίπτωση της Αργεντινής όχι απλώς έχει τεράστιες διαφορές με την Ελλάδα, αλλά επιβεβαιώνει πανηγυρικά το αντίθετο από αυτό που επιθυμούν ο Λαπαβίτσας, Καζάκης και λοιποί ανεύθυνοι. Η Αργεντινή αν είχε κοινό νόμισμα με κάποια ευρύτερη νομισματική ζώνη, και όχι απλώς πρόσδεση της ισοτιμίας της με το δολλάριο, πιθανώς θα είχε γλυτώσει πολλά από τα δεινά της. Η Αργεντινή δεν είχε δημοσιονομικό πρόβλημα, αφού το δημόσιο χρέος της δεν ξεπερνούσε το 45% του ΑΕΠ. Είχε όμως συναλλαγματικό κίνδυνο, αφού το 99% του σχετικά μικρού χρέους της, ήταν σε ξένο και όχι εγχώριο νόμισμα. Αντιθέτως ενώ η Ελλάδα το 2009 είχε 120% δημόσιο χρέος, ευτυχώς σχεδόν ολόκληρο ήταν στο δικό της νόμισμα, το ευρώ.
17. Από το 22΄ αρχίζει το κατηγορητήριο εναντίον του ΔΝΤ, προκαλώντας την κοινή λογική όσων γνωρίζουν πραγματικά τα γεγονότα. Λέει ότι η κατάρρευση της Αργεντινής έκανε περίγελο μεταξύ των οικονομολόγων την πολιτική του ΔΝΤ και τις «νεοφιλελεύθερες θεωρίες του». Ποιών οικονομολόγων εννοεί; Της Αυγής και του Ριζοσπάστη; Διότι ο μέσος απροκατάληπτος οικονομολόγος θεωρεί ότι η ανεύθυνη πολιτική των εγκληματικά μέτριων πολιτικών στα κράτη αυτά επέφεραν όλα τα δεινά και όχι το ΔΝΤ, ο ΟΗΕ, οι εβραίοι κλπ... Όσοι ασχολούνται με τα οικονομικά γνωρίζουν πολύ καλά ότι το ΔΝΤ καλείται από τις κυβερνήσεις και δεν εμφανίζεται αυτοβούλως. Συνήθως καλείται όταν οι κυβερνήσεις τα έχουν «κάνει μαντάρα» και δεν ξέρουν πώς να βγουν από τα αδιέξοδα που μόνες τους φτιάχνουν.Το γεγονός ότι κρίση και ΔΝΤ συνυπάρχουν περιγράφει συνάφεια, αλλά όχι σχέση αιτιότητας, όπως ακριβώς η περίπτωση της σχέσης ασθένεια και ιατρός. Δεν προκαλεί ο ιατρός την ασθένεια, αλλά παραβρίσκεται όταν αυτή εξελίσσεται. Στο ΔΝΤ προσλαμβάνονται οι ικανότεροι οικονομολόγοι του κόσμου. Αντιθέτως με όσα αφελή πιστεύουν πολλοί, το ΔΝΤ και οι άλλοι διεθνείς οργανισμοί φτιάχτηκαν από τα κράτη μετά το Β’ ΠΠ, από οικονομολόγους όπως ο Βρετανός Κέυνς και άλλους ακριβώς με σκοπό να περιορίσουν την παντοδυναμία των ΗΠΑ ή οποιουδήποτε άλλου μεμονωμένου κράτους. Παραδοσιακά μάλιστα, επικεφαλής του ΔΝΤ τίθεται Ευρωπαίος, ενώ τα τελευταία έτη, ήδη προ κρίσης, είχε ενισχυθεί μέσα σε αυτό ο ρόλος και ο λόγος των αναδυομένων οικονομιών, των BRIC (Κίνας, Βραζιλίας κλπ). Οι συνταγές του ΔΝΤ από μόνες τους δεν σώζουν. Πρέπει να συμμετέχει αποφασιστικά και το κράτος. Τότε μόνον πετυχαίνει η εξυγίανση (βλ. Τουρκία 2002-2003).
18. Στο 24’ αρχίζει το κατηγορητήριο για το νεοφιλελευθερισμό. Τι σημαίνει αυτός ο όρος όμως, δεν εξηγούν. Υποθέτω από το κατηγορητήριο ότι εννοούν τη φρόνιμη και ισοσκελισμένη οικονομική διαχείριση που επιθυμεί η λεγόμενη «οικονομική ορθοδοξία». Οι δημιουργοί του φιλμ τι προτείνουν ως εναλλακτική προοπτική; Τη σοσιαλιστική μαρξιστική οικονομική πολιτική που στέρησε τη χαρά και την ελπίδα από δισεκατομμύρια κόσμο επί 7 δεκαετίες ή μήπως τις τρέχουσες κινεζικές οικονομικές θεωρίες που υιοθέτησαν έναν άγριο καπιταλιστικό πρότυπο ώστε να κερδίσουν το χαμένο έδαφος τόσων δεκαετιών μαοϊκών ιδεοληψιών; Πάντως, σε κάθε περίπτωση, στην Ελλάδα δεν χρεοκόπησε ο καπιταλισμός, αφού τον ξεριζώσαμε ήδη τη δεκαετία του ’80, αλλά ο ακατάσχετος κεϋνσιανισμός και ο σοσιαλίζων κρατισμός.
19. Στο 25’15’’-26’30’’ ο Λαπαβίτσας δεν βλέπει νόημα στα μέτρα του Μνημονίου διότι δεν μείωσαν το χρέος και δεν οδηγούν στην ανάπτυξη, ενώ ενισχύουν τις τράπεζες. Μα τα μέτρα του Μνημονίου δεν εφαρμόζονται ακόμη πλήρως ή εφαρμόζονται λανθασμένα. Δεν έχει γίνει τίποτε στην μείωση του αναποτελεσματικού κράτους, την πώληση ζημιογόνων ΔΕΚΟ κλπ έτσι ώστε να απελευθερωθούν πόροι. Προέχει ο μηδενισμός του ελλείμματος, έτσι ώστε να σταθεροποιηθεί το χρέος. Πως θα γίνει αυτό χωρίς μείωση δαπανών του δημοσίου ή μάζεμα της φοροδιαφυγής; Οι τράπεζες που έχουν τις καταθέσεις μας δεν πρέπει να αποζημιωθούν για τα φέσια που τρώνε ή που πιθανώς να φάνε από το ελληνικό δημόσιο; Υπάρχει οικονομία χωρίς τράπεζες;
20. Ο Γλέζος διαμαρτύρεται στο 28’ για την απώλεια εθνικής ανεξαρτησίας. Που ήταν όλα τα χρόνια όπου τα ετήσια ελλείμματα από 3% έως και 13% συσσώρευαν το αίτιο της υποτέλειας;
21. Στο 29’-31’ προβάλλεται η ανθρωπιστική κρίση της Αθήνας. Προκλητικά παραπλανητικό το μήνυμα, αφού η εικόνα αυτή του κέντρου το 2010-2011 δεν οφείλεται στην οικονομική κρίση αλλά στο χρόνιο πρόβλημα της λαθρομετανάστευσης το οποίο οξύνεται από το 2009. Στο 30’ ένας γιατρός λέει μια μπαρούφα περί μείωσης του προσδόκιμου της ζωής κατά 5-10 έτη όταν καλείται το ΔΝΤ. Μπερδεύει το αίτιο και το αποτέλεσμα ο γιατρός. Μάλλον δεν έχει διδαχθεί στατιστική. Στη στατιστική η συσχέτιση (correlation) δεν περιγράφει σχέση αιτιότητας (causality). Το προσδόκιμο μειώνεται λόγω του ΔΝΤ ή λόγω της κρίσης που βυθίζεται κάποια χώρα η οποία οδηγεί στη φτώχεια και τελικά στην έλευση του ΔΝΤ;
22. Ένας φιλόσοφος και η εκφωνήτρια στο 32’30’’ και μετά αναρωτιούνται γιατί να μην πληρώσει το κεφάλαιο την κρίση. ΄Η αγνοούν ή θέλουν να αγνοούν ότι την κρίση την πληρώνει κυρίως το κεφάλαιο και εμμέσως μόνο η εργασία. Ξεχνούν μάλλον ότι στο ελληνικό χρηματιστήριο οι περιουσίες των μετόχων και ιδιοκτητών εταιριών εξανεμίστηκαν μέσα σε δύο χρόνια εξαιτίας της δημοσιονομικής κρίσης που έφερε το φαύλο πελατειακό σύστημα του υπερτροφικού δημοσίου. Οι απώλειες «του κεφαλαίου» δεν είναι απλώς 30% που είναι οι απώλειες ενός δημοσίου υπαλλήλου, αλλά ξεπερνούν το 80% και 90%. Οι άλλοι «καπιταλιστές», εκείνοι που τοποθέτησαν με περισσότερο συντηρητικό πνεύμα τις οικονομίες μια ζωής σε κρατικά ομόλογα, ήδη μετρούν πραγματικές απώλειες 50% και ποιος ξέρει τι έπεται… Ταυτόχρονα υπάρχουν και πολλοί άλλοι ιδιωτικοί υπάλληλοι που απολυόμενοι έχασαν τελείως το εισόδημά τους, εξαιτίας της χρεοκοπίας ή των τεραστίων ζημιών των επιχειρήσεων και των μετόχων τους που προαναφέραμε.
23. Στο 34’ δίδεται ο ορισμός του «απεχθούς χρέους». Από τον ορισμό και μόνο θα μπορούσαμε να απορρίψουμε την ιδέα αυτή για την Ελλάδα. Στην Ελλάδα δεν είχαμε ούτε απολυταρχικό καθεστώς, ούτε μικρή πολιτική και οικονομική ελίτ που ζούσε πολυτελώς εις βάρος των πολλών δανειζόμενη μυστικά εις βάρος τους, όπως στο Ιράκ, την Αίγυπτο, τη Λιβύη ή την Αργεντινή. Εδώ όλα γίνονταν φανερά από δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις που εκμαύλιζαν το λαό επί 3 δεκαετίες εν γνώσει του. Ξέραμε πόσα και που πήγαιναν. Από τα τέλη του ’80 οι οικονομολόγοι και όλοι οι διεθνείς οικονομικοί οργανισμοί προειδοποιούσαν την Ελλάδα για τους κινδύνους της συνεχούς υπερχρέωσής μας… Τους λέγαμε ανάλγητους, νεοφιλελεύθερους, λογιστές κλπ.
24. Στο 42’ περιγράφεται η περίπτωση του Ισημερινού. Ο παραλληλισμός μεταξύ Ελλάδας και Ισημερινού, είναι επίσης εξαιρετικά ατυχής. Όχι μόνο διότι η δική μας επιβάρυνση από τους τόκους του χρέους δεν ξεπερνά το 15% των δημοσίων δαπανών, σε αντίθεση με το 50% του Ισημερινού. Ο Ισημερινός είναι μια τριτοκοσμική και υποανάπτυκτη χώρα, χωρίς ανεπτυγμένο εγχώριο τραπεζικό σύστημα και κεφαλαιαγορές με αδύνατο νόμισμα που χρεοκόπησε ξανά πριν τα γεγονότα που περιγράφει το φιλμάκι (του 2005-2006), το 1999, έχοντας δημόσιο χρέος μόνο 65% του ΑΕΠ. Τα δύο έτη πριν κηρύξει πτώχευση είχε ετήσια επιβάρυνση τόκων λόγω χρέους μόλις 4,3% του ΑΕΠ και είχε ήδη πετύχει πρωτογενές δημοσιονομικό πλεόνασμα 0,6% (άρα είχε ετήσιο συνολικό δημοσιονομικό έλλειμμα μόλις 3,7% του ΑΕΠ)[8]. Επίσης, ο Ισημερινός εξάγει πετρέλαιο, ανήκει στις πετρελαιοπαραγωγικές χώρες μέλη του ΟΠΕΚ και με χρηστή διαχείριση των εσόδων του πράγματι μπορεί να κηρύξει στάση πληρωμών σε οποιονδήποτε τρίτο, εκτός χώρας, συνεχίζοντας όμως να απολαμβάνει έσοδα από το εξωτερικό λόγω εξαγωγών και χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στο εισόδημα των φτωχών πολιτών του. Εμείς που δεν είμαστε καθαροί εξαγωγείς, δεν μπορούμε.
25. Τα ζητήματα μιζών, Siemens και Goldman Sachs πραγματεύεται στο 55’ έως 59’. Μα αυτά τα ζητήματα αφορούν τις σχέσεις του ελληνικού κράτους με τις εταιρείες αυτές ή τους έλληνες πολιτικούς που χρηματίστηκαν. Δεν αφορούν το χρέος που οφείλεις προς τρίτους, οι οποίοι δεν ενδιαφέρονται για το πώς χρησιμοποίησες τα χρήματα που πήρες. Το ελληνικό κράτος αν μπορεί να αποδείξει ότι ζημιώθηκε πρέπει να αξιώσει αποζημίωση, το όφελος της οποίας μετά κάλλιστα μπορεί να απομειώσει μέρος του χρέους. Τα σκάνδαλα, οι μίζες και τα swaps, πάντως δεν αθροίζουν ούτε στο 10% του δημοσίου χρέους, άρα δεν δικαιολογούν την υιοθέτηση της εννοίας του επαχθούς ή απεχθούς χρέους. Για παράδειγμα, το Swap του 2002 της Goldman Sachs που αποκαλύφθηκε το 2010, αν και αποκρύφτηκε από τα στατιστικά στοιχεία της χώρας, εκτιμάται ότι δε ζημίωσε αλλά ωφέλησε περί το $1 δισεκ. το ελληνικό δημόσιο.
26. Στη συνέχεια το φιλμάκι ανοίγει το θέμα των δαπανών για αμυντικούς εξοπλισμούς και Ολυμπιακούς. Είναι όντως μεγάλο θέμα η υπερτιμολόγηση και υπερκοστολόγηση όλων των σχετικών δαπανών. Πάλι όμως αυτό είναι εσωτερικό θέμα για διερεύνηση τυχόν ευθυνών και αξίωση αποζημιώσεων από τους ενόχους και δεν αφορά τους πιστωτές μας. Επίσης πρέπει να τονισθεί ότι όλες οι σχετικές δαπάνες, σε συντριπτικό βαθμό, συμπεριλαμβανομένων των πιθανών μιζών, είχαν καταβληθεί την περίοδο 2000-2005 και ουδόλως επηρέασαν την δημοσιονομική εκτροπή από το 2008 και μετά.
27. Τελειώνοντας ο Λαπαβίτσας στο 1:08΄ θέτει το ζήτημα ότι ακόμη και όλο αν είναι νόμιμο και όχι επαχθές, το χρέος της Ελλάδος είναι μη διατηρήσιμο. Είναι από τα ελάχιστα σωστά που διαπιστώνει. Όμως και πάλι δεν προτείνει παρά μόνο την χρεοκοπία. Μα όμως με το 1/3 του χρέους μας να διακρατείται ως περιουσιακό στοιχείο των ελληνικών τραπεζών και των ελληνικών ασφαλιστικών ταμείων, μια αθέτηση του χρέους θα προσέθετε μάλλον παρά θα αφαιρούσε από τα προβλήματα. Ιδίως μάλιστα, όταν ακόμη έχουμε τεράστιο πρωτογενές έλλειμμα και η εξάρτησή μας από τα δανεικά για την μηνιαία καταβολή των μισθών και των συντάξεων, έστω και κουτσουρεμένων κατά 20-30%, είναι τεράστια.
28. Τέλος, κάποια ονόματα που εμφανίζονται ως δωρητές του φιλμ στο τέλος των υποτίτλων, επαναλαμβάνονται και 2η φορά.
Συνοψίζοντας
Το φιλμάκι ξεκινά και καταλήγει προβοκατόρικα, δίνοντας προκαταβολικά και ταυτόχρονα απροκάλυπτα το πολιτικό και ιδεολογικό στίγμα για το αντιευρωπαϊκό και αντικαπιταλιστικό περιεχόμενό του. Ξεκινά με το Διοικητή της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας κ. Τρισέ να κρατά ένα τεράστιο μαχαίρι (από κοπή κάποιας βασιλόπιττας προφανώς). Βρίσκω τον επιδιωκόμενο συνειρμό εξαιρετικά άδικο... Ο Τρισέ, σχεδόν κατά παράβαση του καταστατικού της ΕΚΤ, συμμετείχε αποφασιστικά στη διάσωση της Ελλάδος (βασικά των καταθέσεών μας στις τράπεζες) το Μάιο του 2010, παρέχοντας απεριόριστη ρευστότητα σε αυτήν, δεχόμενος ως ενέχυρο τα ελληνικά ομόλογα που τεχνικώς βρίσκονταν τότε στην κατηγορία «σκουπίδια». Αυτό μάλιστα το είχε κάνει, παρά τη διαφωνία των Γερμανών, αναγκάζοντας μάλιστα σε παραίτηση το γερμανό εκπρόσωπο στο ΔΣ της ΕΚΤ, λίγες εβδομάδες νωρίτερα.
Αντιθέτως το τέλος του φιλμ το βρίσκω έξυπνο και διασκεδαστικό… Τελειώνει με το ΓΑΠ να αναχωρεί χαιρετώντας το πλήθος, ενώ ακούγεται ο ήχος ενός ελικοπτέρου…
[1] O Αρης Χατζηστεφάνου ήταν δημιουργός της εκπομπής Infowar στο Ρ/Σ Σκάι. Είναι ακόμα αρχισυντάκτης του Thepressproject.gr. Απολύθηκε στα τέλη Μαρτίου του 2011 από τον ΣΚΑΙ. H Κατερίνα Κιτίδη είναι αρχισυντάκτρια του tvxs.gr και του τηλεοπτικού Infowar.
[2] Σε τελική μορφή του, διορθωμένο και συμπληρωμένο: http://www.youtube.com/watch?v=I4Rnu4hHKVE
[3] http://www.youtube.com/watch?v=mOvNfY7VfqY&feature=related
[4] http://en.wikipedia.org/wiki/David_Harvey_(geographer)
[5] http://www.soas.ac.uk/economics/staff/
[6] http://www.soas.ac.uk/staff/staff31299.php
[7] European Commission, Statistical Annex of European Economy, May 2011.
[8] IMF Staff Note, Default in Today's Advanced Economies: Unnecessary, Undesirable, and Unlikely, Sept. 2010.
Posts
