Διαχείριση Πόρων με Κοινωνικούς Όρους

Το Σαββατοκύριακο γίναμε πάλι μάρτυρες της πολιτικής διαχείρισης Πόρων της ΔΕΗ: όταν υπερφορτώνεται το δίκτυο από την (κατά)χρηση των κλιματιστικών, κόβεται "ελεγχόμενα" το ρεύμα κατά περιοχή για να αποφευχθεί η κατάρρευση. Ομοίως, όταν υπάρχει κρίση με το νερό λόγω ανεπάρκειας, ακριβαίνει το νερό για όλους. Επειδή τα αυτοκίνητα ρυπαίνουν, δίνονται κίνητρα για να αγοράσουν καινούργια αυτοί που ήδη έχουν και προκάλεσαν το πρόβλημα. Όταν μας "απειλεί" ο ιός της νέας γρίππης παραγγέλνονται εμβόλια για όλους, παρόλο που τα ποσοστά θνησιμότητας είναι παρόμοια με αυτά του ιού της εποχιακής γρίππης. Πότε πότε, κάνουμε και καμιά καμπάνια περί ατομικής κοινωνικής ευθύνης και... του χρόνου πάλι.

Δεν έχω ακούσει να γίνεται από την Πολιτεία, αλλά και από τους Φορείς και τους Πολίτες σοβαρή συζήτηση για διαχείριση Πόρων. Γίνεται, βέβαια, μεμονωμένη γκρίνια για το εμφιαλωμένο νερό που στη συσκευασία των 500ml κοστίζει όσο το γάλα και η βενζίνη, αλλά περίπου εκεί εξαντλούμαστε...

Είναι θεμελιώδες να κατανοήσουμε ότι αγαθά όπως πόσιμο νερό, ενέργεια και καθαρό περιβάλλον είναι πεπερασμένα. Όταν φτάσουμε το σημείο ανεπάρκειας, είναι αργά για να την πληρώσουν οι σπάταλοι που την προκάλεσαν. Γι' αυτό, όταν ένα αγαθό είναι μεν θεμελιώδες, αλλά όχι ανεξάντλητο, είναι ευθύνη του παρόχου του να φροντίζει να κρατάει την κατανάλωσή του εντός των ορίων που μπορεί να το παρέχει, ώστε να είναι προσιτή η χρήση και επώδυνη η σπατάλη.

Αυτό μπορεί να γίνει με την επέκταση της αρχής "όποιος καταναλώνει, πληρώνει", χρεώνοντας με διαφάνεια λογικά για τη χρήση και υπερβολικά για την κατάχρηση. Δεν είναι εύκολο, καθώς οι παθογένειες της κοινωνίας μας και της ίδιας της Πολιτείας δεν ξεπερνιούνται "εύκολα και γρήγορα", όπως συμβαίνουν τα πάντα στις διαφημίσεις. Είναι, πάντως, εφικτό, αν υπάρξει η απαιτούμενη πολιτική βούληση και η συμμετοχή, αν όχι η παρότρυνση, των πολιτών στην εφαρμογή βιώσιμων και όχι βολικών πολιτικών.

Επειδή η απαγόρευση της σπατάλης έχει ήδη αποτύχει στην εφαρμογή (όπως και πολλά άλλα νομοθετήματα), η λύση βρίσκεται στη ρεαλιστική χρέωση (περίπου όπως στο "if you can't catch them, charge them"). Όποιος ξοδεύει παράλογη (άρα και αντικοινωνική) ποσότητα του όποιου αγαθού να χρεωθεί την υπέρβαση από τη λογική χρήση δυσανάλογα υψηλά. Πρώτον, για αυτόματο αντικίνητρο στη σπατάλη και, δεύτερον, ώστε με τα χρήματα να βελτιώνονται οι αντίστοιχες υποδομές. Όποιος ξεπερνάει το μερίδιο που του αναλογεί κλέβει από το μερίδιο των συμπολιτών του διά της ανεπάρκειας που προκαλεί. Μια πρόταση είναι η 60απλή χρέωση της υπέρβασης, όσο πληρώνουν οι τζαμπατζήδες στα ΜΜΜ. Σαν πρόσθετο μέτρο, οι σπάταλοι καταναλωτές κοινωνικών πόρων ή οι υποτροπιάζοντες, μπορούν (αφού είναι τόσο large με τους κοινωνικούς πόρους) να πληρώνουν φόρο στην υψηλή κλίμακα για όλο τους το εισόδημα.

Ιδού μερικά παραδείγματα:

• Υπάρχουν δείκτες για την κατά κεφαλή λογική κατανάλωση νερού. Σε εποχή ανεπάρκειας, το γέμισμα της πισίνας, το πλύσιμο του αυτοκινήτου, του πεζοδρομίου και του μπαλκονιού με το λάστιχο αποτελούν κατάχρηση και σπατάλη του μεριδίου των οικογενειών που περιορίζουν τη χρήση του σε υγιεινή και διατροφή.
• Υπάρχουν δείκτες για την κατά κεφαλή λογική κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Σε εποχή ανεπάρκειας, η χρήση του κλιματιστικού ρυθμισμένο στους 20°C με ανοικτά παράθυρα είναι σπατάλη του μεριδίου του συμπολίτη που είτε κάνει χρήση με ρύθμιση στους 26°C και κλειστά παράθυρα, είτε δεν έχει καθόλου.
• Όποιος θέλει να μπαίνει στο κέντρο της πόλης με το αυτοκίνητό του, δυσχεραίνοντας τη λειτουργία των ΜΜΜ και ρυπαίνοντας δυσανάλογα το περιβάλλον, ας αγοράσει και ας ακυρώσει εισιτήριο των αστικών συγκοινωνιών, επιπροσθέτως των τελών κυκλοφορίας (που καλό είναι να πηγαίνουν στα οδικά δίκτυα) και του τέλους ρύπανσης (ανάλογα με τα διανυθέντα χιλιόμετρα και το είδος του οχήματος).

Τα παραπάνω είναι κατ' εξοχήν μέτρα κοινωνικής πολιτικής! Είναι μέτρα που αφαιρούν από το κοινωνικό σύνολο το βάρος πρακτικών που το βλάπτουν. Τέτοιο μέτρο είναι και η (υποχρεωτική κατά νόμο αλλά παραμελημένη) λήψη αποδείξεων: όταν οι ελεύθεροι επαγγελματίες δεν πληρώνουν φόρο και ΦΠΑ το μερίδιό τους το πληρώνουν οι μισθωτοί και συνταξιούχοι, δηλαδή πρακτικά οι υπάλληλοί τους! Όταν αρνούμαστε να γίνουμε οι "σπιούνοι του κράτους", στην πραγματικότητα τους επιβραβεύουμε και καταλήγουμε να πληρώνουμε εμείς το μερίδιό τους.

Είναι καιρός να αναθεωρήσουμε τις αντιλήψεις μας για το πόσα χρήματα έχει το κράτος, από πού τα βρίσκει και τι, τελικά, σημαίνει "κοινωνική πολιτική", στο όνομα της οποίας γίνονται οι μεγαλύτερες κοινωνικές αδικίες...