Υπουργείο Παδείας & Διά Βίου Μάθησης: eBooks στα Ελληνικά, Χωρίς Αναζήτηση & Αντιγραφή/Επικόλληση

Σε μια πρόσφατη συζήτηση με φίλη μου, φιλόλογο σε γυμνάσιο, ήρθα (ξανά) σε επαφή με την ανάρτηση των σχολικών βιβλίων στο Διαδίκτυο, με έναν ιδιαίτερα απροσδόκητο, όσο και απογοητευτικό τρόπο. Ούτε λίγο, ούτε πολύ, για να χρησιμοποιήσει αποσπάσματα από τα ηλεκτρονικά βιβλία του Υπουργείου χρειάζεται να σκανάρει και να εφαρμόσει OCR στα... αντίστοιχα έντυπα! Με αυτή την πληροφορία για αφετηρία, σκέφτηκα να το ψάξω λίγο και ιδού:

Ναι, είναι αναρτημένα τα σχολικά βιβλία στο Διαδίκτυο. Πού, όμως;

• Η αναζήτηση για "σχολικ βιβλί pdf" στον νέο, σε πειραματική λειτουργία ιστότοπο του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων έδωσε 10 αποτελέσματα. Η αντίστοιχη για "σχολικ βιβλί" έδωσε 32, για "βιβλία" 20, για "βιβλί pdf" 9. Όλα άσχετα (κυρίως δελτία τύπου). 
• Στην πλουσιότατη σε συνδέσμους και άλλο υλικό Διαδικτυακή Εκπαιδευτική Πύλη του Υπουργείου δεν υπάρχει καν αναφορά στα βιβλία. Η αναζήτηση υλικού για "βιβλί" έδωσε 37 άσχετα αποτελέσματα, μοιρασμένα ανά 5, σε 8 σελίδες
• Η σημαντικά δυσκολότερη αναζήτηση "σχολικά βιβλία pdf" στο Google απέδωσε 680.000 αποτελέσματα. Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο εμφανίζεται στην περίληψη του πρώτου αποτελέσματος, αλλά ο ιστοτόπος του εμφανίζεται στην 25η θέση...

Όχι στον ιστοτόπο του Υπουργείου, λοιπόν, όπως θα περίμενα, αλλά στου Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (αλήθεια, τι χρειάζονται όλα αυτά τα sites γύρω από την ψυχοραγούσα, κατά τα άλλα, παιδεία;). Πού, δηλαδή;

• Στο κυρίως μενού δεν υπάρχει αναφορά στα βιβλία. Ούτε κάτω από το "Εκδόσεις" (υπάρχουν, βέβαια, τα "Μαθήματα"...)
• Στην αρχική σελίδα, σε άτιτλο ένθετο κάτω από το "Το Π.Ι." υπάρχει τρίτη από το τέλος η εγγραφή "Διδακτικά πακέτα" με συνδέσμους για "Γυμνασίου" & "Δημοτικού". Θρίαμβος! Αν και... τα βιβλία του Λυκείου πού είναι;
• Εναλλακτικά, μέσω των επιλογών της ενότητας "Μαθήματα" και μετά από κυμαινόμενο αριθμό "κλικ" και με διαφορετική διαδρομή ανάλογα με το μάθημα ("κύκλο" θα το έλεγα, αφού, πχ. στην "Ελληνική Γλώσσα" περιλαμβάνονται Αρχαία, Νέα, Γραμματική, Γραμματεία & Λογοτεχνία), καταλήγουμε στα βιβλία όλων των τάξεων Δημοτικού, Γυμνασίου & Λυκείου, ανά μάθημα

Βρέθηκαν, επιτέλους, τα ηλεκτρονικά βιβλία Δημοτικού, Γυμνασίου και Λυκείου, από δύο διαφορετικά μονοπάτια:

• Σε δύο μαζικές σελίδες για Δημοτικό και Γυμνάσιο, χωρίς δυνατότητα πλοήγησης στον ιστοτόπο, εκτός από το κατέβασμα των βιβλίων σε μορφή .pdf. Στην ανά μάθημα εναλλακτική η κατάσταση είναι λίγο καλύτερη
• Το βιβλίο του μαθητή μαζί με το βιβλίο του εκπαιδευτικού. Γιατί κάνουμε τη διάκριση, τότε;
• Απολύτως αταξινόμητα! Ούτε αλφαβητικά, ούτε κατά τάξη, ούτε κατά μάθημα (θυμάμαι να αναφερόμαστε στην αξία της κανονικοποίησης και δυνατότητας επεξεργασίας της πληροφορίας σε μια συζήτηση των 4Δ (Δημόσια Δεδομένα, Δικά μας Δεδομένα) στο 2o Media Camp το 2009. Παρεμπιπτόντως, νομίζω πως ο σχετικός νόμος τα προβλέπει και τα δύο...). Στην ανά μάθημα εναλλακτική η κατάσταση είναι πάλι καλύτερη
• Τεμαχισμένα! Κάποια, περίπου ανά 50, 60 ή 100 σελίδες. Της Πληροφορικής ανά ενότητα. Συνήθως (δηλαδή όχι πάντα, άρα όχι σαν αποτέλεσμα διαδικασίας...) τα εξώφυλλα είναι μόνα τους... Σίγουρα όχι λόγω μεγέθους, αυτό κυμαίνεται μεταξύ <1-7MB με μέσο όρο <1,5MB. Πχ., για το βιβλίο μαθητή "Γεωλογία - Γεωγραφία B' Γυμνασίου" πρέπει να κατεβάσει κανείς 13 τμήματα των 5-23 σελίδων! Το αντίστοιχο του εκπαιδευτικού, 140 σελίδων, είναι μονοκόμματο. Όλα των εκπαιδευτικών είναι μονοκόμματα! Όμως, ακόμα και το "Ερμηνευτικό Λεξικό Νέας Ελληνικής" του Γυμνασίου, κατεξοχήν εργαλείο αναζήτησης και αναφοράς, είναι κομμένο στα 6...
• Τα βιβλία έχουν για τίτλους εγγράφου τα ονόματα "exof.pdf" ή "cover.pdf" και "1-40.pdf" ή "s_1_200.pdf" κοκ. Ούτε μάθημα, ούτε τάξη στον τίτλο, που δεν είχε καν λόγο να είναι γραμμένος με λατινικά στοιχεία! Κάποια έγγραφα έχουν ακριβώς ίδιο τίτλο με άλλα...

Και τα σημαντικότερα (αυτά για τα οποία ξεκίνησα αυτό το άρθρο και μάλλον τα δυσκολότερο να διορθωθούν):

• Όπως έδειξε δειγματοληπτικός έλεγχος, το περιεχόμενο πολλών βιβλίων δεν είναι αναζητήσιμο, καθώς η ελληνική κωδικοσελίδα έχει πάει περίπατο κατά τη διαδικασία ηλεκτρονικής έκδοσης των βιβλίων! Μοιάζει ότι, κατά κανόνα, τα βιβλία με αυτό το πρόβλημα είναι αυτά στα οποία είναι ορατό το σταυρόνημα που προορίζεται για χρήση του τυπογραφείου. Άλλα βιβλία, πχ. κάποια του Λυκείου που είδα, με όνομα, αντί αρίθμησης σελίδων για τίτλο, είναι εντάξει
• Για τον ίδιο λόγο, το υλικό τους δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί με τη μέθοδο αντιγραφής και επικόλλησης για δημιουργία σημειώσεων κτλ.!

Ναι, αν θέλει κανείς υλικό από τα ηλεκτρονικά βιβλία του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων καλό είναι να έχει ένα καλό πρόγραμμα OCR (μετατροπή της οπτικής απεικόνισης κειμένου σε ηλεκτρονικό κείμενο). Και καλό είναι το περί ου ο λόγος κείμενο να μην είναι πολυτονικό...

Είμαι απογοητευμένος πέραν πάσης προσδοκίας! Ξεκίνησα να στοιχειοθετήσω την αδυναμία χρήσης των ελληνικών βιβλίων μορφής .pdf για στοιχειώδη αναζήτηση και χρήση αποσπασμάτων (αυτά με το λατινικό αλφάβητο δεν έχουν τέτοια προβλήματα) και, πριν ακόμα φτάσω σ' αυτό, πέρασα από την αναποτελεσματικότητα, ανοργανωσιά και αδιαφορία για τον χρήστη (αφήνω μόνο τους ήπιους χαρακτηρισμούς, σκέφτηκα και πολύ χειρότερους) των ιστοτόπων που αναφέρω. Και όλα αυτά στον "ευαίσθητο" τομέα της παιδείας, με όλες τις προεκτάσεις που παίρνει αυτό. Ελπίζω η κα Διαμανοπούλου, ο κος Πανάρετος και άλλοι στο Υπουργείο Παιδείας να δείξουν κάποια ευαισθησία, ειδικά στα θέματα στοιχειώδους χρηστικότητας των ηλεκτρονικών βιβλίων, όπως περιγράφονται και στο κείμενο "ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΤΟΥ «ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ» ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ", το οποίο και τους καλώ να κάνουν πράξη. Τα ηλεκτρονικά βιβλία καλό είναι:

• Να είναι Μονοκόμματα
• Να έχουν αξιοπρεπή ονόματα, κατά προτίμηση στην ίδια γλώσσα με το περιεχόμενό τους, που να περιλαμβάνουν Μάθημα, Τάξη, Τίτλο
• Να επιδέχονται αναζήτηση (ένας ακόμα λόγος να είναι μονοκόμματα)
• Να λειτουργεί σωστά η αντιγραφή/επικόλληση

Δεν είναι μόνο τα χρήματα σε έλλειψη (αυτό μάλλον πρόβλημα διαχείρισης είναι, παραπέμπω και στους τετραπλάσιους κατά κεφαλή εκπαιδευτικούς που έχουμε σε σχέση με τη Φινλανδία). Λείπουν και το φιλότιμο, η τεχνογνωσία και ο στοιχειώδης επαγγελματισμός σε όλα τα επίπεδα ("επαγγελματίας είναι αυτός που κάνει τη δουλειά καλά, ακόμα και αν δεν έχει διάθεση"). Εν προκειμένω, ερασιτέχνες εθελοντές θα είχαν κάνει πολύ καλύτερη δουλειά...